"ishlab chiqarishda boshqaruv" fakulteti "iqtisodiyot" kafedrasi

2.3.1 – rasm. Mehnat unumdorligi darajasiga ta‟sir qiluvchi omillar. 
Sxemadan ko„rinib turibdiki, mehnat unumdorlik ko„rsatkichiga ishlab 
chiqarish resurslaridan samarali intensiv foydalanish natijaviy ko„rsatkichlari o„z 
aksini topgan, ya‟ni mehnat unumdorlik ko„rsatkichi korxonani ko„p qirrali faoliyatini 
aks ettiradi. Lekin bu ko„rsatkich miqdor ko„rsatqich bo„lib, uni o„sish darajasiga 
qarab korxona samaradorligi oshdi deb bo„lmaydi. Sababi maxsulot xajmini o„sishi 
nafaqat resurslardan samarali foydalanishga bog„liq, balki bozor iqtisodiyoti 
sharoitida ularni narxini o„zgarishiga xam bog„liq.
Umuman olganda eng kichik vaqt birligi soatlik vaqt biqligi ichidagi mehnat 
unumdorligini o‟rganish maqsadga mufoviqdir. Sababi kunlik, xaftalik, choraklik va 
yillik mehnat unumdorligi soatlik mehnat unumdorligiga bog‟liq. 
Soatlik mehnat unumdorligini ta‟minlash uchun ishchining shu vaqt ichida ish 
vaqtidan yo‟qotishlarga yo‟l qo‟ymaslik zarur. Odatda, ichining ish vaqtidan 
yo‟qotishlari: ishga kech kelishi, tushlik yoki boshqa subyektiv sabablarga ko‟ra ish 
vaqtidan yoqotish, ishni bekgilangan vaqtdan oldin tamomlash, belgilangan vaqtdan 
tashqari dam olish kabilarni sanab o‟tish mumkin. Allbatta bunday jarayonlarni 
bevosita sex, uchska va bo‟lim boshliqlarining nazorati ostida bo;lishi zarur. 
Quyida biz “Ro‟zimatjon ota” MCHJda mehnat unumdorligi darajasi va uning 
dinamik o'zgarishlarini jadval yordamida ifodalab o'tamiz. (2.3.1-jadval) 
Ushbu jadval ma'lumotlar asosida “Ro‟zimatjon ota” MCHJda mehnat 
unumdorligiga va uning dinamik o'zgarishlariga baho berishimiz mumkin bo'ladi. 
Ma'lumotlardan ko'rinib turibdiki, korxonada barcha turdagi mehnat unumdorlik 
ko'rsatkichlari o'tgan yili va biznes rejaga nisbatan o'sgan. Mehnat unumdorligining 

---

47 
o'sishiga asosan mahsulot ishlab chiqarish hajmining o'sishi va aksincha, ishchi va 
xodimlarning shunga mos tarzda soni o‟smaganligi sabab bo'lgan. Unumdorlikning 
o'sishini ijobiy baholash lozim.