|
kamaytirish koeffitsienti
deyiladi va uning
qiymatlari 5.6-jadvalda keltirilgan [19].
5.7- jadval. VVER-1000 va RMBK-1000 turdagi reaktorlarda loyihadan
tashqari sodir bo
‘
lgan avariyada ichki (ingalyatsion) nurlanish doza(meyor)lari
(10
-2
Gr)
R,
km
Atmosfera(havo)ning turg‘unligi darajasi va havo oqimi tezligi, m/s
Konveksiya (havoni
almashib turish sharoiti)
Izotermiya (harorati bir
xil sharoit)
Inversiya (o‘rin
almashish,
o‘zgaruvchan sharoit)
2
3
5
7
2
5
7
10
2
3
4
5
5
20
14
8,6
6,2
110
49
35
25
250
170
130
110
10
6,9
4,8
3,0
2,2
62
28
20
15
130
97
76
62
20
2,6
1,9
1,2
0,9
25
13
9,5
6,8
52
41
34
29
30
1,6
1,1
0,7
0,5
14
7,6
6,4
4,2
27
24
20
18
35
1,3
1,0
0,6
0,5
11
6,2
4,7
3,6
21
19
17
15
40
1,1
0,8
0,5
0,4
9,3
5,1
4,0
2,9
17
16
14
12
50
0,9
0,6
0,4
0,3
6,5
3,9
3,0
2,1
11
1
10
9,2
60
0,7
0,5
0,3
0,2
4,9
2,9
2,4
1,7
8,2
8,0
7,8
7,2
120
5.8-jadval. Aholini zararlangan joyda nurlanish olganda ishlashga ruhsat
etiladigan vaqti, soat.
осл
зад
К
D
Р
1
Avariyadan so‘ng o‘tgan vaqt,
t
nach
, soat
1
1,4
2
3
5
7
10
24
40
70
0,1
15
18
20
22
25
27
30
33
35
38
0,2
7,30
8,10
8,35
10
12
13
14
21
25
30
0,3
4,50
5,15
5,35
6,30
7,30
8,30
10
13,3
18
22
0,4
3,30
3,50
4,00
4,30
5,30
6,10
7,20
10
13
18
0,5
2,45
3,00
3,05
3,35
4,20
4,50
5,40
7,50
10
12
0,6
2,45
2,30
2,35
3,00
3,30
4,0
4,40
6,25
7,30
10
0,7
1,50
1,65
2,10
2,30
3,0
3,20
4,50
5,25
7,00
9,00
0,8
1,35
1,40
1,50
2,10
2,30
2,50
3,20
4,50
6,00
8,00
0,9
1,25
1,30
1,35
1,55
2,10
2,55
2,55
4,00
5,00
7,10
1,0
1,15
1,25
1,30
1,40
1,50
2,15
2,35
3,40
4,30
6,00
1,6
<1
<1
<1
1,0
1,20
1,28
1,45
2,30
2,40
3,30
2,0
<1
<1
<1
<1
<1
<1
<1
1,10
2,20
2,50
3,0
<1
<1
<1
<1
<1
<1
<1
<1
1,0
1,50
4,0
<1
<1
<1
<1
<1
<1
<1
<1
<1
1,20
5,0
<1
<1
<1
<1
<1
<1
<1
<1
<1
1,00
Odam bir sutkada ochiq joyga nisbatan necha marta kamroq nurlanish dozasi
(meyori)ni olishini ko‘rsatuvchi himoya koeffitsienti C ni quyidagi formula orqali
aniqlash mumkin [19].
=
i
I
i
K
kam,
24
С
(5.9)
Bu yerda:
−
и
odamlarning turli sharoitda (uyda himoya inshoatida, transportda va b.)
bo‘lish davomiyligi, soat.
Odamning ichki nurlanish dozasi atmosfera(xavo)ning turg‘unligiga, shamol
tezligiga va avariya sodir bo‘lgan markazgacha bo‘lgan masofaga bog‘liq (5.7-
jadval).
Aholini nurlanish olganda ishlashga ruhsat etiladigan vaqti
иш
(soat)
belgilangan D
ust
qiymatdan oshmasligi kerak va bu qiymatlar 5.8-jadvalda keltirilgan.
121
5.7. Radiatsiyaviy avariya sodir bo‘lganda aholini va hududlarni muhofazalash
Radiatsiyaviy avariya to‘g‘risida xabar berish
Radiatsiyaviy avariya sodir bo‘lganda odamlarni kam zarar ko‘rishi bu asosan
o‘z vaqtida xabardor bo‘lishidir. Aholini xabardor qilishda “diqqat hammaga”
chaqirig‘i bilan ogohlantiriladi. Aholiga xabar berish tizimi vositalari sifatida
quyidagilardan foydalaniladi:
-mahalliy radio va televidenie;
-sirena signallari;
-telefon tarmoqlari shu jumladan mobil telefonlar;
-transport vositalari;
-boshqa ulovlar (ot, eshak va b.)
-ishlab chiqarish korxonalarida elektrosirenalar va b.
Bulardan tashqari atom elektr stansiyalarida mahalliy xabar berish vositalari
ishlatiladi, uning ta’sir etish hududi 5 kmli radiusda bo‘lib uning ishlatilishini
stansiya smena boshlig‘i boshqaradi.
Aholini xabardor bo‘lgandan keyingi harakati
Odamlar har qanday radiatsion avariya holatlarida o‘zlarini ichki va tashqi
nurlanishdan himoyalanishlari tavsiya etiladi. Buning uchun odamlar avvalo nafas
yo‘llarini imkoniyat darajasida himoyalashi kerak. Buning uchun respirator,
gazniqob, doka-materialli maskalar, sharif va hatto gazlama materiallaridan
foydalanishlari mumkin. Buning uchun odamlarda ma’lum darajada tushuncha
bo‘lishi lozim. Tushuncha hosil qilish ishxonalar, maktablarda va aholiga axborot
vositalari orqali beriladi. Odamlar binolarga yashirinishlari kerak, yaxshisi o‘z
uylariga. Binoga kirishidayoq ust va oyoq kiyimlarini echishi va ularni plastik
paketlarga yoki elimli xaltalarga joylashtirishi kerak. Eshik va oynalarni tezda
yopishlari, iloji boricha germetik berkitishlari kerak. Binoni shamollatish va erto‘la
teshiklarini yopishlari kerak. Axborot vositalari (radio, televizor) yoqilgan bo‘lishi
kerak. Xona ichida oyna va eshiklardan uzoqroq joylashishlari, axborot qabul
qilishga tayyor bo‘lib o‘tirishlari kerak.
Ozuqa mahsulotlarini yaxshi yopiladigan idishlarda yashirishlari, binoni
germetiklashlari kerak. Yaxshi yopiladigan idishlarda suvni zaxira qilishlari kerak.
Uzoq vaqt radioaktiv zararlangan binolardan gulqog‘oz, buyoqlar, linolium
echib tashlaniladi, uzoq vaqt changni haydash, chiqarish tadbiri o‘tkaziladi. Bunda
tuzlar (kaliy-xlor va shunga o‘xshash) yoki yopishqoqlik hosil qiluvchi moddalar
(barda, shlam, sulfatotsellyuloz va b.) dan foydalaniladi.
122
Ommaviy axborot vositalaridan berilgan maxsus ko‘rsatmalar asosida qisqa
muddatda, tezda barqaror yod bilan profilaktika o‘tkazilishi kerak.
Qorin zonasida og‘riq sezilsa sulfademitoksin (1-2 tabletka), fenilsalitsilit
belladon bilan (besalol) yoki ftalozol (1-2 gr) qabul qilish maqsadga muvofiqdir.
Agarda radioaktivlik dozasini o‘lchash asbobi bo‘lsa xona ichidagi holatni
o‘lchab aniqlash lozim. Radioaktivlik aniqlangan taqdirda nafas yo‘llariga oddiy
materiallar, salfetka, filtr qog‘ozi, sochiq, doka materiallari, dasro‘mol bilan
himoyalash lozim. Himoya materiallari ho‘llansa uning filtrlash qobiliyati oshadi.
Shaxsiy gigienaga qat’iy rioya qilish kerak. Bu ham organizmni ma’lum
darajada zararlanishini kamaytiradi. Ovqat tayyorlashda mahsulotlarni yaxshi yuvish
ham foydali hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
