Mas’ul muharrirlar: Olimjon Tojiyev

Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
257 
o‘zaro faollikda harakat qilishadi, o‘zlari savol berishadi, o‘zlari javob berishadi. 
Interaktiv so‘zining ma’nosi ham “o‘zaro faollik” demakdir. O‘qituvchining dars 
jarayonidagi asosiy vazifasi esa, yo‘nalish berish, xilma-xil fikrlarni tinglay olish, 
eng to‘g‘ri xulosani aytish hamda oqilona baholashdan iboratdir.
Interfaol metodlar o‘quvchilarni tezkorlikka undaydi, kreativ fikrlash, nutqni 
aniq va ravon ifodalay olish qobiliyatlarini rivojlantiradi. Qiziqarli o‘yinlar 
barchaning kayfiyatini ko‘tarib, zerikishning oldini oladi. Bundan tashqari interfaol 
metodlardan foydalanish ma’lumotlarning doimiy xotirada uzoq vaqt saqlanishiga 
ham yordam beradi. Negaki, tadqiqotlardan ma’lum bo‘lishicha, oddiy eslab 
qolishdan ko‘ra assosatsiyali xotira, ya’ni yangi ma’lumotlarni nimagadir bog‘lab 
eslab qolish ancha samarali natijalarni berar ekan.
XX asrning boshlarida yashagan nemis pedagogi Rudolf an’anaviy dars 
haqida shunday degan ekan: “ faqat ko‘rish va eshitish bilan ta’lim olgan o‘quvchilar 
juda passiv zotlarga aylanadilar. Ular hayotiy haqiqat oldida ojiz bo‘ladilar. ” Bu fikr 
hozirgi kun uchun yanada dolzarbdir. Yana bir nemis pedagogi A. F. Disterveg “ 
Noqobil o‘qituvchi haqiqatni shunchaki aytadi-qo‘yadi, yaxshisi esa uni topishga 
o‘rgatadi” degan. Aynan hozirgi kunning talabi ham o‘quvchi-talabalarni mustaqil 
fikr yuritish, tahlil qilish va baholash qaror qabul qilishga o‘rgatishdir.
Noan’anaviy (interaktiv) o‘qitish metodlarining afzalliklari: 
-
o‘quvchi, talabalarning darsda faol qatnashish imkoniyati kengligi; 
-
dars mazmunini yaxshi o‘zlashtirishga olib kelishi; 
-
nafaqat mazmunni o‘zlashtirishga yordam bermay, balki tanqidiy va 
mantiqiy, tahliliy fikrlashni ham rivojlantirishga yordam berishi; 
-
muammolarni yechish ko‘nikmalarini shakllantirishi; 
-
mustaqil fikrlay oladigan o‘quvchi, talabalarning shakllanishiga 
yordam berishi.
O‘. X. Muhammedov, M. N. Usmonboyeva, S. S. Rustamovlar tomonidan 
“Ta’limni tashkil etishda zamonaviy interfaol metodlar” nomli o‘quv-uslubiy 
tavsiyalarda ularning 30 dan ortig‘ini qo‘llash tavsiya etiladi. 
1
1.
“Aqliy hujum” 
2.
“Baliq skeleti” grafik organayzeri 
3.
“Bahs-munozara” stratgiyasi 
4.
“Bilaman. Bilishni xohlayman. Bilib oldim” (BBB) grafik organayzeri 
5.
“Blits-so‘rov” metodi 
6.
“Bumerang”strategiyasi 
7.
“Venn diagrammasi” grafik organayzeri 
8.
“Video topishmoq” strategiyasi 
1
Qarang: Muhammedov, O‘. X. ,Usmonboyeva M. H.,Rustamov S.S., Ta’limni tashkil etishda zamonaviy interfaol 
metodlar. O‘quv uslubiy tavsiyalar. O‘zbekiston Respublikasi IIB Akademiyasi , 2016, 11-41-betlar. 

---

Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
258 
9.
“Yagona davra” strategiyasi 
10.
“Debat” metodi 
11.
“Yozma ish ” strategiyasi 
12.
“Jadval” grafik organayzeri 
13.
“Insert” grafik organayzeri 
14.
“Keys-stadi”metodi 
15.
“Besh minutli esse” strategiyasi 
16.
“Klaster” grafik organayzeri 
17.
“Konseptual jadval” grafik organayzeri 
18.
“Kundalik” strategiyasi 
19.
“Modellashtirish” metodi 
20.
“Muammoli vaziyat” strategiyasi 
21.
“Muammo” strategiyasi 
22.
“Nilufar guli” texnologiyasi 
23.
“Savol-javob” metodi 
24.
“Suhbat” metodi 
25.
“CWOT-TAHLIL” strategiyasi 
26.
“Sxema” strategiyasi 
27.
“Taqdimot” strategiyasi 
28.
“Test” texnologiyasi 
29.
“T-jadval” grafik organayzeri 
30.
“Charxpalak” strategiyasi 
31.
“Qarorlar shajarasi” (“Qarorlar qabul qilish”) strategiyasi 
Bu strategiyalar va metodlar sodda bo‘lishi bilan bir qatorda qiziqarli va 
samaradordir. Biz ularning ba’zilaridan Komyob devonidagi matnlarni o‘qitishda 
foydalanamiz.