Qurilishda menejment

Kichik 
korxonalarning 
xo`jalik 
faoliyatini 
umumlashtiruvchi 
ko`rsatkichlar.
Mahsulotni ishlab chiqarish va sotish korxona faoliyatining oxirgi 
natijasi hisoblanadi. Kichik korxonalar uchun sotilgan (xaridorlarga ortib jo`natilgan 
va ular tomonidan haq to`langan) mahsulot hajmi pul tushumini ta‘minlash, ishlab 
chiqarish xarajatlari va boshqa zaruriy sarflarning o`rnini qoplashga imkon beradi. 
Bundan tashqari, pul tushumining tarkibida foyda ham mavjud bo`ladi. Undan 
korxona tomonidan ishlab chiqarishni kengaytirish, moddiy rag`batlantirish 
fondlarini yaratish, davlat budjeti oldidagi majburiyatlarni bajarish uchun 

---

foydalaniladi. Iste‘molchi mahsulot sotilishi natijasida ishlab chiqarish vositalari yoki 
iste‘mol mollari ko`rinishidagi zaruriy mahsulotni oladi.
Korxonalar mahsulotlarini sotishda ayrim kamchiliklarga ham yo`l qo`yadi. 
Xususan, ayrim hollarda sotish rejasini oshirib bajarish bilan birga mahsulotlarning 
ayrim turlarini xaridorlarga belgilangan muddatlarda yetkazib berish rejasi 
bajarilmaganlik hollari uchraydi. Bu korxonaning o`ziga (u penyalar va jarimalar 
to`laydi) va xaridorga zarar keltiradi. Shuning uchun sotish rejasining bajarilishi 
mahsulot yetkazib berish bo`yicha shartnoma majburiyatlarining bajarilishini hisobga 
olish bilan tahlil qilinadi. Bunda bitta xaridorga yetkazib berish rejasi oshirib 
bajarilishi boshqa xaridorlarga yetkazib berish rejasining bajarilmaganligiga sabab 
bo`lganligi hisobga olinadi. Shuning uchun shartnoma majburiyatlari rejasi bajarilishi 
100 %dan oshib ketmasligi kerak.
Sotish hajmi tayyor mahsulotni ishlab chiqarish va uni o`z vaqtida sotishga 
to`g`ridan-to`g`ri bog`liqdir. Tovar mahsuloti mahsulotni sotish ko`rsatkichlarida 
sotilmagan mahsulotlarning o`zgaruvchan qoldiqlarining o`zgarishi bilan aks 
ettiriladi. Mahsulotlar sotilishining bir maromdaligini ta‘minlash uchun korxonalar 
tayyor mahsulotlarning zarur hajmiga ega bo`lishi kerak. Ammo amaliyotda 
sotilmagan mahsulotlarning haqiqiy qoldiqlari me‘yoriy qoldiqlardan ancha oshib 
ketish hollari ham uchraydi. Bu hisobot davrida mahsulotning sotilish hajmi ancha 
kamayishiga olib keladi. Mahsulot sifatining yetarlicha yuqori bo`lmasligi, 
mahsulotlarni bir maromda ishlab chiqarilmasligi, korxona mahsulotlarni ortib 
jo`natish uchun transport bilan yetarlicha ta‘minlanmaganligi va boshqalar bunday 
vaziyatning sabablari hisoblanadi.
Mahsulotni sotish aniq iste‘molchi tomonidan buyumlarning ayrim turlari 
ko`rinishida amalga oshiriladi. Yetkazib beruvchilar va xaridorlar mahsulot yetkazib 
berish to`g`risida shartnoma tuzadilar. Unda buyumlarning ro`yxati, miqdori, 
yetkazib berish muddatlari va boshqa shartlar ko`zda tutiladi. Ularning bajarilishi 
tahlili 8.4.1-jadvalda keltirilgan.