M. F. Ziya yeva, G. X. Ma VL yano va ginekologiya

ЛАо 
Т л ' c h e r
H a v d iy I
_ 
4108?50ИиО- 
' [ ~ f >
„ 
, 
- лло
Z ---------------------------- Q a t ly b u y u r t m a . - 2 0 0 8 .
3 5 3 ( 0 4 ) - 2 0 0 8
© „ 0 ‘q i t u v c h i “ N M I U , 2 0 0 7 - y. 
I S B N 9 7 8 - 9 9 4 3 - 0 2 - 1 1 0 - 5
© „ 0 ‘q i t u v c h i “ N M I U , 2 0 0 8 - y.

---

SO ‘ZBOSHI
0 ‘z b e k is to n
R espu b lik asi h u k u m a t i t o m o n i d a n „ T a ’lim 
t o ‘g l risida“ gi q o n u n va „ K a d rla r tayyorlash Milliy dasturi“ ning 
qabul qilinishi hozirgi z a m o n taraqqiyoti rivojlanishida malakali, 
s o ‘nggi texnologiyalarni qoMlab o ‘z ustida tin m a y ishlaydigan 
bilimli kadrlar yetishtirishni talab qiladi.
A yniqsa, ja m iy a tim iz d a liar t o m o n l a m a b a r k a m o l inson 
tarbiyalashda O n a — ayolning o ‘rni o ‘zgachadir. Ayol sogMom va 
yetuk b o 1 Isa, b u n d a y ayoldan sogMom, baquvvat fa rza nd tu g ‘iladi, 
mi Hat g e n ofondi m ustahkam lanadi. Ayolning so g iig in i bolaligidan 
saqlash d ark er. S h u n in g u c h u n sogMiqni saqlash tizim ida xotin- 
qizlar sog‘lig‘iga katta ah a m iy a t b erilm oqda, kasalliklarning oldini 
olishda ulkan ishlar am alga oshirilm oqda. D avlatim iz to m o n id a n
1906- yil „ O n a la r va bolalar11 yili deb e ’lon qilinishi, 2000- yilda 
46- sonli q a r o r bilan „SogMom avlod11 D asturining tasdiqlanishi 
b u n in g yaqqol dalilidir.
Oilaviy poliklinika va statsionarlarda ayollarga muntazam ravishda 
tibbiy y o rd a m ko'rsatib kelinm oqda.
S hu nuqtayi naz ard a n kelib c h iq q a n h o ld a tibbiyot kollejlari 
o'quvchilari u c h u n ginekologiya fanining o ‘rni g ‘oyat m uhim dir. 
U shbu darslikda ayol o rg a niz m ining tugMlgan davridan bosh lab 
b u tu n um ri d av o m id a boMadigan bare h a no rm al fiziologik va 
patologik ja ra y o n la r yoritilgan. B u n d a n tashqari, kasalliklarning 
kelib chiqish sabablari (etiologiyasi), u la m in g kechishi (klinikasi), 
sim ptom lari (belgilari), tashxisi, davolash va profilaktika c h o r a - 
tadbirlari haqidagi m avzular h a m
0
‘rin olgan.
T o 'g 'r i yigMlgan a n a m n e z n in g aha m iy a ti nechogMiq e ’tiborga 
molikligi, o ‘quvchi h a r bir detalga e 'tib o r berishi lozimligi nazarda 
tutilgan h olda ayni mavzu batafsil yoritilgan.
Kitobda ginekologiya am aliy o tid a uchraydigan hom iladorlik 
davrida salbiy om illar ta ’sirida xofnila e m b rioge nezining buzilishi 
va b u n i n g o q ib a tid a tugMlgan q iz b o la n in g jin siy a ’zolari 
nuqsonlari h aqida h a m d a ularni davolash usullari, ginekologik 
yo rd a m g a m u ro jaa t qilishga sabab boMadigan holat — hayz 
faoliyatining buzilishi va b u n in g natijasida o r g a n iz m d a r o ‘y 
b e r a d i g a n j a r a y o n l a r , s h u n i n g d e k , yallig M an ish , o n k o l o g i k
kasalliklar, bo lalar va o ‘sm irlar ginekologiyasi mavzulari o 'z
aksini topgan.

---

1-BO B.
G IN E K O L O G IY A
G IN E K O L O G IY A FAN I H A Q ID A T U S H U N C H A
G in e k o lo g iy a g r c k c h a s o 'z d a n o lin g a n boMib, g in e k o s — 
ayol
va logos — 
fa n , o ‘rganish
m a ’n o sini a n g la ta d i. G in e k o lo g iy a
a y o lla r haqidagi fan boNib, ay o llar o r g a n iz m ig a b o g 'liq boNgan 
o 'z ig a xos x u susiyatlarni, tan o sil a ’z o la r n in g kasalliklari va sh u
k asa llik lar tufayli v u ju d g a k e la d ig a n p a to lo g ik j a r a y o n l a r n i
o 'r g a n a d i . A y o llar a ’z o la rid a g i o 'z g a r is h la r va u la r fu nksiya- 
s in in g buzilishi b a ’z a n b o s h d a n o ‘tk a z ilg a n turli infeksiya yoki 
su ru n k a li kasalliklar, yurak, jigar, bu y ra k la r yoki q a lq o n s im o n
b e z kasalliklari h a m d a tu g ‘u ru q d a g i ja r o h a tla r o q ib a tid a го‘у 
berishi m u m k in .
A k u sh erlik g in e k o lo g iy a n in g h o m ila d o r lik va t u g 'u r u q bilan 
bogNiq boMgan fiziologik va p a tologik ja ra y o n la rin i o ‘rg a n ad ig an
b ir boNagidir.
G in e k o lo g iy a u m u m iy va m axsus bo N im lard a n iborat. G i n e ­
ko lo g iy a n in g u m u m i у b o 'lim i ayol jin siy a 'z o la r i kasalliklari- 
n in g belgilari, u la rn i a n iq la s h , u m u m i y tek sh irish usullari, 
k a s a ll i k l a r n i n g o l d i n i o lis h va 
u la r n i d a v o l a s h y o d l a r i n i
o ‘r g a t s a ,
x u s u s i y
g i n e k o l o g i y a b o ' l i m i
k a s a l l i k l a r n i n g
ke c h ish i, belgilari, ularn i a n iq la s h y o 'lla ri, d a v o la sh h a m d a
k a sa lliklarning o ld in i olish c h o r a - ta d b ir la r in i o 'rg a ta d i.
G in e k o lo g iy a tib b iy o tn in g b o s h q a k o 'p so h alari — a n a -
t o m i y a , fizio lo g iy a, m ik r o b i o lo g i y a va v iru s o lo g iy a , a n e s -
teziologiya va re a n im a to lo g iy a , xirurgiya, te ra p iy a , e n d o k r in o lo -
giya kabi fa n la r bilan c h a m b a r c h a s b o g 'liq .
0 ‘s m irla r ginekologiyasi, e n d o k r in o lo g ik kasalliklarni o p e -
rativ v a n o o p e r a tiv y o 'lla r bilan d a v o la s h h a m d a o n k o lo g ik
kasalliklar b o 'lim i k e y in c h a lik g in e k o lo g iy a d a n a lo h i d a fan sifa- 
tid a ajralib ch iqdi.
A y o lla r kasalliklari to 'g 'r is id a g i 
m a 'l u m o t l a r n i
,,A vesto“ 
a s a r i d a , s h u n i n g d e k ,
H i n d i s t o n ,
M i s r v a Y u n o n i s t o n d a
to p ilg a n q o 'l y o z m a l a r d a h a m u c h f a t i s h m u m k i n . T ib b iy o t 
ilm in in g b o b o k a lo n i b u y u k m u t a f a k k ir A b u Ali ibn S in o
4

---

o 'z i n i n g 1 0 1 2 - 1 0 2 3 - y illa rd a y o z g a n „ T ib q o n u n l a r i “ a s a rid a
a y o lla r k asa llik larin in g b a 'z i tu rlari h a q id a fikr yuritadi. XVI 
a s r n in g m a s h h u r o lim i, B o b u r n i n g xos tabibi Y usufiy o ‘z in in g
„T ib b i Y u su fiy " a sa rid a a y o lla r kasalliklari, u la rn in g k ec hishi 
va davosi h a q i d a y ozgan.
G in e k o lo g iy a fani X IX a sr o x irla rid a g in a m u s ta q il fan 
sifatida ajralib chiqdi. Birinchi ayollar kasalliklarini davolovchi 
b o M im la r S a n k t - P e t e r b u r g d a ( 1 8 4 2 ) va 
M o s k v a d a (1 8 7 5 ) 
ochildi. R ossiyada 1858- yilda A .A .K ite rn in g „A yollar kasallik­
larini 
0
‘rganish t o ‘g ‘risida q o ‘ll a n m a “ si n a s h r etildi. G i n e ­
kologiya fani rivojiga m s o lim la r id a n A.Y.K rassovskiy (1821 — 
1898), V.F.Snegiryov (1847— 1916), K.F.SIavyanskiylar (1847— 
1898) katta hissa q o ‘shdilar.
G in e k o lo g iy a faniga asos solgan y a n a b ir g u r u h o lim la r
D . O .O tt ( 1 8 5 5 - 1 9 2 9 ) , V .S .G r u z d e v ( * 1 8 6 6 - 1 9 3 8 ), A . Z . M a n -
d e l s h t a m
( 1 8 9 4 - 1 9 8 4 ) ,
K . K . S k r o b a n s k i y ( 1 8 7 4 - 1 9 4 6 ) ,
l . F . J o r d a n i a
( 1 8 9 5 — 1 9 6 2 ) ,
V . I . B o d y a j i n a
( 1 9 0 4 — 1 9 8 7 ) 
kabilardir.
0 ‘z b e k is to n d a 1920- yil S a m D U n i n g , ,M e d its in a “ fa k u l- 
te tid a „ A k u sh e rlik va g in e k o lo g iy a " kafedrasi ish b oshladi. 
1927- yil T o s h k e n t d a „ O n a lik va bolalik n i m u h o f a z a qilish " 
i l m iy t e k s h ir is h
i n s titu ti o c h i l d i . 0 ‘z b c k i s t o n n i n g iq lim iy
s h a r o i t i n i
n a z a r g a o l i b ,
a y o l l a r d a e k l a m p s i y a k e c h i s h i
o ‘rganildi. T u g T ir u q d a n keyingi septik k a sa lliklarning kechishi, 
h o m i l a d o r l i k t o k s i k o z l a r i ,
t u g ‘u r u q n i
o g T i q s i z l a n t i r i s h ,
b e p u s h t l i k m a s a l a la r i t e k s h i r i b , o ‘r g a n ild i. 0 ‘z b e k i s t o n d a
g in e k o lo g iy a n in g riv ojlanishida K .G .X u rs h y o v , A .A .S h o ro x o v , 
A . A . K o g a n ,
G . L. V a y n s h t e y n ,
P . I . B r u k s o n ,
A . D . A s f a n -
d iy o ro v a , 
M .A .F in k e l,
M .N .V o lo x - I s a y e v a va b o s h q a la r n in g
hissalari k a tta bofidi.
T o s h k e n t m e d its in a instituti „A k u sh e rlik va g in e k o lo g iy a "
k a f e d ra sin in g m u d iri b o ‘lib ishlagan p ro fe sso r A b r a m A r o n o ­
v ich K o g a n n in g izlanishlari a y o lla r jin s iy a ’zolari kasalliklarida 
n e r v s i s te m a s i n i n g a h a m i y a t i ,
k lim a k s , 
r a k n in g o r g a n iz m
b o ‘y lab ta rqa lishi va m e n o p a u z a kabi m asala la rg a qaratilg a n .
O lim va ajoyib p e d a g o g A.A. K og a n re sp u b lik a m iz d a m a h a -
lliy k a d r l a r n i y e t i s h t ir is h s o h a s i d a k a tta is h la r n i a m a l g a
o sh ird i. P ro fe sso r A .A .Q o d ir o v a va d o ts e n t O . K .M ir s o g a to v
b ilan h a m k o r l i k d a tibb iy o t b ilim y u rtla rid a t a ’lim o lay o tg a n
o 'q u v c h il a r u c h u n „ A k u sh e rlik " n o m li k a tta darslik ta y y o r-
5

---

ladilar. S a m a r q a n d d a a k a d e m ik I.Z .Z o k iro v rahbarligida t u x u m -
d o n va b a c h a d o n o ‘sm alari m u a m m o s i ustida ish olib borildi. 
A n d ijo n tibbiyot in stitu tid a re s p u b lik a m iz n in g b a ’zi b ir k u ro r t- 
laridagi b o ln e o lo g ik va fizik o m illa r n in g a y o lla r jin s iy a 'z o la r i 
kasalliklarining kec h ish ig a t a ’siri o ‘rganildi (prof. F . N . G u b a y ­
dullina.)
G in e k o lo g iy a fanidagi yangiliklar va y e c h ilm a g a n m a s a la la r 
0 ‘z b e k is to n a k u s h e r - g i n e k o l o g l a r i n i n g I—VI a n j u m a n l a r i d a
k en g m u h o k a m a qilindi (1 9 7 1 — 2003).
Y u rtim iz d a m u tax assislar tay y o rla sh va u la rn in g b ilim la rin i 
o s h i r i s h
u c h u n
16 
t a
m a x s u s
k a f e d r a ,
0 ‘z b e k i s t o n
R espublikasi S o g 'liq n i saqlash vazirligi q o s h id a „ A k u sh e rlik va 
g in e k o lo g iy a " ilmiy tek sh irish instituti va u n in g 4 ta filiali 
ishlab turibdi.
G in e k o lo g iy a - e n d o k r in o lo g iy a s o h a sid a 0 ‘zb e k isto n „ A k u ­
s herlik va g in e k o lo g iy a " ilm iy tekshirish instituti x o d im la ri 
( p r o f .
D . D . K u r b a n o v ,
p r o f .
M . S h . S o d i q o v a )
t i n m a y
izlan ish lar olib b o r m o q d a la r . U la r b u q o q bezi kasalliklarining 
j i n s i y a ' z o l a r f a o l i y a t i g a t a ’siri 
y u z a s i d a n
i l m i y i s h l a r
q ilm o q d a la r. S hu kasallikka c h a lin g a n ayollarda h o m ila d o rlik d a n
s a q l a n i s h n i n g ilm iy j i h a t d a n a so sla b berilg a n tu rlari ta k lif
qilingan.
S o ‘nggi yillarda oilani sogM om lashtirishga q aratilg a n ishlar 
k e n g k o 'l a m d a olib borilyapti. K u tilm a g a n h o m ila d o r lik n in g
o ld in i olish m a q s a d id a q o ‘llan ila d ig an k o n tra ste p tiv v o sitalar- 
d a n fo y d a la n ish natijasida o n a l a r va b o la la r o l i m i k o brs a tk ic h - 
lari a n c h a pasaydi.