Билим соҳаси – Социал таъминот ва соғлиқни сақлаш 500000

3.3. Болаларда уйқу тартиби. 
 
Марказий асаб тизимси фаолиятини меъёрл кечишида уйқу муҳим 
ўрин тутади. И.П. Павлов таълимотига кўра уйқуда бош мия қобиғи 
хужайраларининг иш фаолиятини тормозланиши кузатилади. Уйқуда бундай 
фаол тормозланиш мудофаа омили бўлиб, анатомик ва функционал 
ривожланаётган марказий асаб тизимсини, ташқи муҳитнинг ҳаддан зиёд 
қитиқлаш омилларидан асрайди. Уйқу кейинги фаол даврида болани 
ривожланиши учун зарур бўлган олий асаб тизими меъёрл фаолиятини 
таъминлаш гарови ҳисобланади. Уйқунинг бузилиши, болани уйғоқлик 
даврида унинг фаоллигини пасайтириб, бўшаштириб қўяди. 
Чақалоқ бола учун кеча ва кундузни фарқи бўлмай, кунига 4-11 
маротаба ухлаши мумкин. Кейинчалик кунлик уйқу муддати асосан кундузги 
уйқу ҳисобига камайиб боради. Чақалоқ бола бир кеча кундузда 16,5-15,5 
соат, 1-2 ёшда 13,75-13,25 соат, 3-5 ёшда 12-11 соат, 6-10 ёшда 10,75-9,75 
соат, 11-16 ёшда 9,5-8,5 соат ухлайди. 1 ёшлик бола кундузи 1-2 марта 
ухлайди. 1,5-2 ёшлик болани кундузги уйқу 1,5-2 соатни ташкил қилади. 
Боланинг 4 ёшидан кундузги уйқуни ташкил этиш қийинлашади, аммо 5-6 
ёшигача кундузги уйқуни сақлаб қолиш лозим. 

---

182 
3.4 Боланинг асаб тизимини ва руҳиятини текшириб баҳолаш
Болани асаб руҳий ҳолати бемор шикоятидан, йиғилган анамнездан, 
ҳамда объектив текшириш натижаларига асосланиб баҳоланади. 
СЎРАШ (анамнез) орқали асаб тизимсида касалликни пайдо бўлишига 
сабаб бўлувчи омиллар, жумладан ҳомиладорлик ва туғилишни қандай 
кечганлиги. Ҳомиладор аёлда инфекцион- токсик касалликлар, ҳамда 
туғилиш даврида болада марказий – переферик асаб тизимсини 
жароҳатланиши бўлган бўлмаганлигини аниқлаш муҳим ўрин тутади. 
Туғилганда болада асфиксия, гемолитик касаллик кузатилган ёки 
кузатилмаганлиги сўралади. Кейинчалик болада асаб – руҳиятини ёшга қараб 
ривожланиши унинг хулқ атвори, бошқалар билан муносабати, дарсларни 
ўзлаштириши аниқланади. Каттароқ ёшдаги болаларда ўтказилган 
касалликлар, айниқса асаб тизимсини жароҳатловчи, менингит, энцефалит, 
полиомиелит каби касалликлар бўлган бўлмаганлиги аниқланади. Авлодда 
наслдан ўтган касалликлар бор – йўқлигини сўраб олиш лозим. Анамнезни 
онадан ташқари каттароқ ёшдаги болалардан (4-5 ёшдан) ҳам аниқлаш лозим. 
ОБЪЕКТИВ ТЕКШИРИШ. Чақалоқ болани кўрганда, уни ташқи муҳит 
шароитига мослашиш даражаси кузатилиб, шартсиз рефлексларни қай 
даражада ривожланганлиги баҳоланади, ҳамда туғма аномалия ҳолатларини, 
танани айрим қисмларини диспропорциясини, бош суягини ҳажми ва 
формасини ўзгаришлари мавжудлигига aҳамият берилади. Каттароқ ёшдаги 
болаларда эса унинг ақл – ҳуши, руҳий ҳолати, бепарволиги, 
қўзғалувчанлиги, чеҳрасида акс этган ҳолатлар баҳоланади.