Улыума пед лекция

Tayanish tu`sinikler: Ta`rbiya, printsip, xizmet, ja`miyetshilik, ishki ha`m sirtqi  qarama-

qarsiliq, a`det, jaslar, shanaraq, ko`z-qaras. 

 

Ta`rbiya  g`alaba  xalikliq,  ja`miyetlik  xizmet.  Ol  a`wladtan-a`wladqa  o`te  beredi.  Bul 

tarawda    jetiskenliklerde,  kemshiliklerde  bir-biri  menen  qarsilasip,  ta`rbiya    protsesinin`  

rawajlaniwina    o`zlerinin`    ta`sirin  tiygizip  otiradi.  Ta`rbiyanin`  na`tiyjelerinen  aling`an, 

a`wladtan-a`wladqa  o`tip    kelgen,  ata-babalarimizdin`  bay    ta`jiriybeleri    g`a`rezsizlik jillarinan 

baslap o`zinin` ag`la ko`rinislerine iye bola basladi. 

Ta`rbiya g`a baylanisli  ta`rbiya beriw yamasa ta`rbiyalaw tu`sinikleri bar. Bul oqiwshilardi 

arnawli  bo`lmege qamap qoyip oqitiw, ta`rbiyalaw degendi an`atpaydi. Al, ta`biyalawshi ha`m 

ta`rbiyalaniwshi  xizmetlerin  keltirip  shig`aradi.  Ta`rbiyashi  menen    ta`rbiyalaniwshi  xizmetleri 

ja`miyetlik ortaliqti men`geriwge bag`darlanadi. 

Ta`rbiya  protsesinin`  dialektikasi  ha`m  ma`nisi  boyinsha  onda  ishki  ha`m  sirtqi  karama-

karsiliklar  bar.  Bul  qarama-qarsiliqlar    balanin`    jeke    basin  qa`liplestiriwde  sheshiwshi  rol` 

oynaydi. 

Sirtqi  qarsiliq  ob`ektiv  tu`rde  burinnan  bar  minez-quliq  normalari  menen    do`gerek  

a`tiraptag`i    adamlardin`    minez-quliqlarinin`  sa`ykes  kelmewinde  ko`rinedi.  Sonday-aq  sirtqi 

talaplar menen oqiwshi minez-qulqi arasindag`i  qarsiliqlarda  sirtqi qarsiliq tu`rine kiredi.  Ishki 

qarama-qarsiliqlar  qatarina  oqiwshinin`    talaplari    menen  imkaniyatlari  ortasindag`i  yamasa 

adamnin`  jeke    basin    qa`liplestiriwdin`    tiykargi  belgilerinen  biri  bolg`an  talap  penen  oni  

kanaatlandiriw arasindag`i qarsiliqlardi esaplawimiz mu`mkin. 

Ta`rbiya  ha`m    o`zin-o`zi    ta`rbiyalaw    shaxsti  qa`liplestiriw  siyakli  putin  bir  protsesstin` 

eki ta`repi. Ta`rbiya -  jeke  adamnin  sanasin, minez-quliq ko`nligiw  ha`m a`detlerin belgili bir 

ja`miyettin` maqset ha`m waziypalarina ilayiq tu`rde rawajlandiriw ja`ne qa`liplestiriwden ibarat  

bolg`an  ja`miyetlik  qubilis. O`zin-o`zi  ta`rbiyalaw  jeke adamnin` ja`miyettegi a`dep-ikramliq 

normalarina  ilayiq  o`zinin`  minez-qulqindag`i  unamli  qa`siyetlerdi    rawajlandiriwg`a    ha`m 

unamsiz qa`siyetlerdi saplastiriwg`a qaratilg`an sanali xizmeti. 

Qayta ta`rbiyalaw naduris qa`liplesken ko`z-qaras, pikirler, oqiushilardin` baha beriwlerin, 

unamsiz oy-pikirlerden tazalawg`a bag`darlang`an ha`reket. 

Baslawish  klasslarda  alip  barilatug`in  ta`rbiyaliq  islerdin`  mazmunin  akil,  a`dep-ikram, 

miynet,  estetikaliq,  dene,  puxaraliq,  ekonomikalik,  ekologiyalik,  huquq,  jinis,  a`skeriy,  ruwxiy 

ha`m diniy ta`rbiya tu`rleri quraydi. 

Orayliq  Aziyada  balalar  ta`rbiyasin  sho`lkemlestiriw    tarawindag`i  ta`jiriybeler  og`ada 

ko`p.  Bul  ta`jiriybelerdin`    o`zine    ta`n  o`zgeshelikleri  ha`m    olardan  ta`rbiyaliq  is  barisinda 

paydalaniw jaqsi na`tiyjeler beredi. 

Ta`biyaliq  islerdi  sho`lkemlestiriwge  qoyilatug`in  uliwmaliq  talaplar  qatarinan  ta`rbiyaliq 

islerdi  sho`lkemlestiriwge kompleksli, bir pu`tin jandasiw, iske asirilatug`in ta`rbiyaliq islerdin` 

aniqlig`i,  barliq  sotsialliq  institut  ku`shlerin  birlestiriw,  jaqsi  oqiw  materialliq,  gigienaliq  ha`m 

moralliq-psixologiyaliq 

sharayatlardi 

du`ziw, 

ta`rbiya 

 

jumislarinda 

 

jobalastiriw, 

sho`lkemlestiriw, ta`rtiplestiriw, tekseriw ha`m ta`rbiyaliq  ta`sir  na`tiyjelerin  analizlewdi qosip 

alip bariw siyaqli jumislar orin aladi. 

Jas  a`wladqa  ruwxiy-milliy    ta`rbiya    beriw    printsipleri    klass  basshisinin`  jumisindag`i 

sistemanin  teoriyalik  tiykarlari  bolip  xizmet  etedi.  Bul  printsipler  tek  mektepte  g`ana  emes,  al 

---

sem`yada    balalar  ha`m  jaslardin`  sho`lkemlerinde  ha`m  pu`tkil  ja`miyetshilikte  ta`rbiyaliq 

jumisti  tiykarinan  bag`darlap  ja`ne  sho`lkemlestirip  beriwin  belgileytug`in,  basshiliq  etiw 

ideyalarinin` jiyindisinan ibarat boladi. 

Ha`zirgi  waqitta  ta`rbiyanin`  tiykarg`i  printsipleri  degende  milliy  ideyaliq  ha`m  bir