O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

 
II-bob bо„yicha xulosa 
Ta‟kidlovchi  tadqiqot    ma‟lumotlarining  tahlili  quyidagilarni  aniqlash 
imkonini berdi: 
1.  Nutqi  tо„liq  rivojlanmagan  bolalar    eshituv  nutqiy  xotirasi    normal 
rivojlanayotgan bolalar bilan solishtirganda sezilarli darajada past. 
2.  Maktabgacha  yoshdagi  nutqi  tо„liq  rivojlanmagan  bolalarda    verbal 
xotiraning  yetarlicha  rivojlanmaganligi    ularda  til  va  nutq  imkoniyatlarining 
takomillashmaganligi  bilan uzviy bog„liq. Nutqi tо„liq rivojlanmagan bolalarning 
xotirasi  va  bog„langan  nutq  sifatining  shakllanganlik  darajasi  о„rtasida  murakkab 
о„zaro bog„liqlik mavjud. 
3.  Nutqi  tо„liq  rivojlanmagan  bolalarning  xotira  xususiyatlari  neyrodinamik  
jarayonlarning  yetarli  emasligi  bilan    belgilanib,  xotira  faoliyatning  inertligi, 

---

64 
 
nofaolligi; xotira faoliyatning zо„riqishi, notekisligi, impulsivligi; xotira faoliyatni 
boshqarish  va  nazorat  etishning  buzilishida;  og„zaki  materialni  yodda  olib  qolish 
jarayonining yetarlicha samarali emasligida namoyon bо„ladi. 
4.  Xotiraning  aniqlangan  kamchiliklari  turli  mezonlarga  kо„ra    maktabgacha 
yoshdagi  nutqi  tо„liq  rivojlanmagan  bolalarda  mavjud  nuqsonlar  strukturasida 
ajralmas komponent hisoblanadi.  
Og„zaki  materialni  ehtiyoriy  yodda  olib  qolishning  aniqlangan  individual 
о„ziga  xosliklarini    nutqi  tо„liq  rivojlanmagan    bolalar  bilan  tashkil  etiladigan 
korreksion-rivojlantiruvchi    jarayon  mazmunini    qurish  va  ishlab  chiqishda  
e‟tiborga olish lozim. 
Maktabgacha  yoshdagi  nutqi  tо„liq  rivojlanmagan  bolalarda  xotira 
xususiyatlarini rivojlantirish nutq komponentlarini shakllantirish va rivojlantirishga 
doir logopedik ishlar bilan birgalikda amalga oshirilishi mazkur bolalarni savodni 
egallash,  tovush  analizi  va  sintezi  malakalarini  о„zlashtirish,    lug„at  boyligini 
kengaytirish,  bolalar  tomonidan  boshlang„ich  о„qish  va  yozish  malakalarini 
egallash samaradorligiga va ularni maktab ta‟limiga tayyorlashga yordam beradi. 
Shunday qilib, yuqoridagi fikrlar nutqi tо„liq rivojlanmagan bolalar bilan olib 
borilgan korreksion ta‟sirning umumiy tizimiga maktabgacha yoshdagi nutqi tо„liq 
rivojlanmagan  bolalarda  mnestik  jarayonlarni  kompleks  shakllantirishga 
yо„naltirilgan  о„ziga xos ta‟lim modelini ishlab chiqish va joriy etish zaruriyatini 
kо„rsatadi.