O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

39- rasm.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

71
elåktrînlàrni to‘õtàtish uchun tîrmîzlîvchi kuch bo‘lishi kåràk.
Bundày kuchni vujudgà kåltirish uchun îldingisigà tåskàri yo‘nà-
lishdà kuchlànish qo‘yilàdi và hîsil bo‘lgàn elåktr màydîn elåk-
trînlàrning ànîdgà tîmîn hàràkàtigà to‘sqinlik qilàdi. Nàtijàdà
tîrmîzlîvchi kuchlànishning mà’lum qiymàtidàn bîshlàb bàrchà
elåktrînlàr to‘õtàtib qîlinàdi và zànjirdàgi tîk nîlgà tång bo‘làdi.
Êuchlànishning bu qiymàti 
tutuvchi kuchlànish
(
U
t
) dåyilàdi.
Òutuvchi kuchlànishning qiymàtigà qàràb chiqàyotgàn elåktrîn-
làrning tåzligini àniqlàsh mumkin.
Àytàylik, 
m
màssàli elåktrîn 
v
tåzlik bilàn chiqàyotgàn bo‘lsin.
Undà elåktrînning kinåtik enårgiyasi 
m
v
2
2
gà tång bo‘làdi. Ikkinchi
tîmîndàn, 
e
zàryadli elåktrîn 
U
t
pîtånsiàlli tutuvchi màydîndàn
o‘tishi uchun 
eU
t
enårgiya sàrflàshi kåràk. Àgàr elåktrînning kinåtik
enårgiyasi tutuvchi màydîn enårgiyasidàn kàttà bo‘lsà, ya’ni
m
eU
v
2
2
>
, elåktrîn ànîdgà yetib bîràdi.
Àks hîldà, ya’ni 
m
eU
t
v
2
2
<
bo‘lgànda, elåktrîn ànîdgà yetîl-
màydi.
m
eU
t
v
2
2
=
(19.1)
hîl chågàràviy hîl hisîblànàdi và tutuvchi pîtånsiàlning shu qiy-
màtidàn bîshlàb elåktrîn tîrmîzlîvchi màydîndà tutib qîlinàdi.
Dåmàk, yuqîridàgi tånglikdàn, elåktrînning ànîdgà yetib bîrà
îlishini tà’minlày îlmàydigàn chågàràviy tåzligini tîpish mumkin:
v
=
× ×
2
e U
m
t
. (19.2)