Андеррайтинг
Underwriting
Yangi maxsulotni sotib olish yoki qayta sotish ishi deyiladi. Yangi emissiya
qilingan qimmatli qog’ozlarni kerakli (foydali) narxda sota olish riski investitsion
banker tomonidan prognoz (anderrayt) qilinadi.
Anderrayterlik
spredi
Спред
Андеррайтера
Underwriter’s
spread
Kapital jalb qilayotgan korporatsiya oladigan narx va qimmatli qog’ozlarni
birlamchi ommaviy joylashtirish narxi o’rtasidagi farq.
Sindikat
Синдикат
Syndicate
Investitsion bankirlarning guruhi bo’lib shartnomaviy ravishda yangi aksiyalarni
sotish va xarid qilishga yordam beradilar.
To’g’ridan to’g’ri
sotish
Прямые продажи
Direct sale
Investitsion bank xizmatlaridan foydalanmagan holda qimmatli qog’ozlarni
investorlarga sotish.
Emission xarajatlar
Эмиссионние
расходы
Flotation costs
Muayyan turdagi qimmatli qog’ozni emissiya qilish bilan bog’liq xarajatlar
Murakkab foiz
Сложние
проценты
Сompound
interest
Shunday holatki unda foiz hisoblangan investitsiyaning dastlabki qiymatiga
qo’shib boriladi. Ikkinchi davrda dastlabki investitsiyadan foiz va birinchi
davrdagi foizlar qo’shiladi.
Kelgusi qiymat omili
Фактор будущей
стоимости
future value
factor
(1 + 𝑟)
𝑛
qiymati kelgusi qiymatni aniqlashda joriy davrga ko’paytiriladi
Joriy qiymat omili
Настоящее
значение
коэффициента
present value
factor
1
(1+𝑟)
𝑛
qiymati joriy qiymatni aniqlashda kelgusi davrga ko’paytiriladi
Joriy qiymat
Текущая
стоимость
present value
talab etilgan qaytim darajasida joriy davrga diskontlangan kelgusi qiymatning
bugungi dollardagi qiymati
Annuitet
Аннуитет
annuity
ma’lum davrlar mobaynida teng qiymatli to’lovlarni bildiradi
755
Oddiy annuitet
Обычный
аннуитет
ordinary annuity
to’lovlar har bir davrning ohirida amalga oshiriladi
Murakkab annuitet
Сложний
аннуитет
compound
annuity
ma’lum bir davr davomida davr ohirlariga kelib, bir xil summadagi mablag’larni
depozitga qo’yish yoki investitsiyalashni bildiradi
Annuitetning kelgusi
qiymati omili
Фактор будущей
стоимости
аннуитета
annuity future
value factor
annuitetning kelgusi qiymatini aniqlashda ishlatiladi (
(1+𝑟)
𝑛
−1
𝑟
)
Annutet badallari
Авансовый
аннуитет
annuity due
oddiy annuitet bo’lib unda annuitet to’lovlari har bir davr boshida amalga
oshiriladi
Biznes reja
Бизнес-план
Business plan
goals
bu biznesda qo’llaniladigan shunday vositaki, siz shu vositaning to’la ishlashini
ta’minlash bilan birga loyihangizni muvoffaqiyatini amalga oshishini ham
taminlaysiz.
Moddiy xarajatlar
Материальные
затраты
Material costs
xom-ashyo va asosiy materiallar, yordamchi materiallar, yoqilg’i, energiya va
boshqa xarajatlardan iborat.
Mehnat haqi
xarajatlari
Затраты на оплату
труда
Labor costs
asosiy ishlab chiqarish xodimlarining ish haqi mukofotlari, rag’batlantiruvchi va
tiklovchi (qoplovchi) to’lanmalar, natural haq sifatida beriladigan mahsulotlarning
qiymati, tuzilgan shartnomalar bo’yicha xodimlarga beriladigan mehnat haqi va
boshqa to’lanmalarni o’z ichiga oladi
Ishonchnoma
Прокси
Proxy
ovoz berish vositasi bo‘lib, korporatsiyaning yillik majlislarida ma’lum bir tarafga
ishonch bildiruvchi shaxs o‘rniga vaqtinchalik ovoz berish vakolatini beradi
Ishonchnoma uchun
kurash
Бой за прокси
Proxy fight
aksiyadorlar yig‘ilishida qarorlarni nazorat qilish maqsadida ishonchnoma ovozi
uchun raqib guruhlar o‘rtasidagi kurashdir.
Ko‘pchilik saylash
Голосование
большинством
Majority voting
har bir aksiya aksiyadorga bitta ovoz huquqini beradi va direktorlar kengashidagi
har bitta lavozim uchun alohida ovoz beriladi. Natijada ko‘p sonli aksiyalar
direktorlar kengashini saylash kuchiga ega bo‘ladi
Kumulyativ saylash
Кумулятивное
голосование
Cumulative
voting
har bir aksiya aksiyadorga saylanishi kerak bo‘lgan direktorlar soni miqdoricha
ovoz sonini beradi. Aksiyador hamma ovozini bitta nomzodga yoki turli
nomzodlarga berishi mumkin.
Ustunlik huquqi
Преимущест-
венное право
Preemptive right
oddiy aksiya egasiga korxonaga egalik qilishda proportsional ulushini davom
ettirish vakolatini beradi.
756
Huquq
Право
Right
aksiyadorlarga dastlabki 2-10 haftalikda maxsus narxlarda ma’lum miqdordagi
yangi aksiyalarni sotib olish imkoniyatini beruvchi sertifikatdir.
Kumulyativ
xususiyat
Накопительная
особенность
Cumulative
feature
o‘tgan va to‘lanmagan imtiyozli aksiya dividendlari har qanday oddiy aksiya
dividendlari e’lon qilinmasdan oldin to‘lanish talabidir
Himoyaviy ta’minot
Защитное
обеспечение
Protective
provisions
bu investorlarning qiziqishini himoya qiluvchi ta’minotdir. Agar amortizatsiya
fondi to‘lovi amalga oshirilmasa yoki moliyaviy qiyinchilik tufayli korxona
imtiyozli aksiyalarga dividendlar to‘lay olmasa, himoyaviy ta’minot – ovoz berish
huquqini yoki oddiy aksiya dividendlari to‘lovini cheklash imkoniyatini beradi
Konvertatsion
imtiyozli aksiya
Конверти-руемие
привилегиро-
ванние акции
Convertible
preferred stock
investorning tanloviga ko‘ra imtiyozli aksiyalar ma’lum miqdorda oddiy
aksiyalarga konvertatsiya qilinishi mumkin.
Chaqiruv ta’minoti
Обеспечение
досрочного
выкупа
Call provision
bu korporatsiyaga o‘zining imtiyozli aksiyalarini investorlardan ma’lum bir
davrdan so‘ng e’lon qilingan narxlar asosida qayta sotib olish huquqini beruvchi
ta’minotdir
Xarid fondi
ta’minoti
Обеспечение
выкупного фонда
Sinking-fund
provision
bu himoyaviy ta’minot bo‘lib, korxonalardan imtiyozli aksiyalar iste’foga chiqishi
uchun vaqti-vaqti bilan yetarli miqdorda pul zaxiralashni talab etadi. Keyinchalik
qaysi biri arzon bo‘lsa, bu pullar imtiyozli aksiyalarni ochiq bozorda sotib olishda
yoki aksiyalarni chaqirishda foydalaniladi.
Aylanma mablagʻ
Рабочий капитал
Working capital
Firmaning joriy aktivlarga bo’lgan sarmoyasi deb ta’rif beriladigan tushuncha
Sof aylanma
mablagʻ
Чистый
оборотный
капитал
Net working
capital
Firmaning joriy aktivlari va joriy qarzlari orasidagi farq
Doimiy sarmoya
Постоянная
инвестиция
Permanent
investment
Korxona 1 yildan ortiq muddatga saqlab turmoqchi bolgan investitsiyalar. Firma
doimiuy sarmoyani belgilangam va joriy aktivlarga kiritadi
Vaqtinchalik
sarmoya
Временные
инвестиции
Temporary
investments
Korxonaning joriy aktivlarga bolgan sarmoyasi bolib bunda 1 yildan yoki undan
kam muddat ichida qoplanadi. Misol.uchun tovarlarning mavsumiy kopayishi va
debitorlik qarzdorlik
Savdolar foizi
metodi
Метод процента
торгов
Percent of sales
method
Moliyaviy prognozlash metodi xarajatlar, aktivlar yoki kelajakdagi davr uchun
savdolar prognozi darajasini baholashni aks ettiradi. Misol uchun joriy yildagi
soltilgan tovarlar chiqimini baholash tahlillari oʻtgan yilgi sotilgan tovarlar
chiqimlari mutanosibligidankelgusi yil uchun moliyaviy prognozda foydalanishi
mumkin.
757
Oʻz-oʻzidan
moliyalashtirish
Спонтанное
финансирование
Spontaneous
financing
Firmaning kunlik operatsiyaalrida toʻlanadigan soliq va boshqa kridetlarning
oshishi.
Ixtiyoriy moliyalash
Доверительное
финансирование
Discretionary
financing
Moliyalash manbasi boʻlb har doim firmaning boshqaruvi ostida jamgʻarmaning
oʻsishi boʻyicha qaror qilish talablari.Banknotalari ushbu turdagi moliyalashtirish
namunalarini ta’minlaydi
Tashqi
moliyalashtirish
ehtiyojlari
Потребность в
внешнее
финансирование
External
financing needs
Firmaning moliyalash talablarining bir qismi sanalib, oʻz manbalarini uchki
moliyalash orqali orttiradi (Joriy daromadlarning ushlab qolinishi) plus
moliyaning oʻz oʻzini tashkil qilinishi.
Tizimli risk (bozor
riski yoki
diversifikatsiyalanm
aydigan risk)
Систематический
риск (рыночный
риск или риск
недиверси-
фицируемий)
Systematic risk
(market risk or
nondiversifiable
risk)
(1) diversifikatsiyalash orqali bartaraf etib bo’lmaydigan investitsiya qaytimi riski.
Tizimli risk barcha aksiyalarga ta’sir etadigan omillar natijasidir. U shuningdek,
bozor riski yoki diversifikatsiyalanmaydigan risk deb ham ataladi. (2) Yaxshi
diversifikatsiya qiluvchi aksiyador nuqtayi nazaridan loyiha riski. Bu ba’zi
loyihaviy risklar loyihaning firma tomonidan boshqa loyihalar bilan qo’shib olib
borilishi orqali diversifikatsiya qilinishini nazarda tutadi. Shuningdek, riskning
qolgan qismi aksiyadorlar tomonidan bu aksiyani portfeldagi boshqa aksiyalar
bilan birga joylashtirish orqali diversifikatsiya qilinishi mumkin.
Tizimsiz risk (alohida
kompaniya riski yoki
diversifikatsiyalanadigan
risk)
Несистематический
риск (риск
уникальной компании
или риск диверсифи-
цируемый)
Unsystematic risk
(company unique risk
or diversifiable risk)
diversifikatsiya qilish orqali bartaraf etish mumkin bo’lgan investitsiya qaytimi
riski. Tizimsiz risk muayyan firmagagina tegishli bo’lgan omillar natijasidir. U
shuningdek, alohida kompaniya riski yoki diversifikatsiyalanadigan risk deb ham
ataladi.
Opsion
Опцион
Option
o’z egasiga qimmatli qog’ozni muayyan miqdor, narx va vaqt ichida sotib olish
yoki sotish huquqini (majburiyat emas) beruvchi bitimdir.
Moliyaviy
rejalashtirish
Финансовое
планирование
Financial
planning
boshqarishning tarkibiy qismi bo’lib, davlat pul mablag’larni tashkil etish,
taqsimlash, qayta taqsimlash va ishlatish jarayonlarini rejali boshqarishdir.
Kapital
budjetlashtirish
Бюджетирова-ние
капитала
capital budgeting
uzoq muddatli aktivlarga investitsiya kiritish bilan bog’liq qaror qabul qilish
jarayoni, ya’ni taklif qilinayotgan loyihani qabul qilish yoki rad etish uning
asosidir.
Qoplash muddati
Срок окупаемости
payback period
bu sarmoyaga tegishli birlamchi pul sarflarini qoplash uchun zarur yillar sonidir
Diskontlangan
qoplash muddati
Дисконтированны
й срок
окупаемости
discounted
payback period
bu sarmoyaga tegishli birlamchi pul sarflarini chegirilgan erkin pul oqimlari bilan
qoplash uchun zarur yillar
758
Sof joriy qiymat
(SJQ)
Чистая
приведенная
стоимость (ЧПC)
net present value
(
NPV
)
yillik erkin pul oqimining investitsiya dastlabki xarajatlaridan kam o’tkazilgan
qiymatiga teng.
Obligatsiya
Облигация
Bond
uzoq muddatli (10 yoki undan ko’p) bitim qog’ozi bo’lib, qarz oluvchi tomonidan
chiqariladi, uning egasiga yiliga oldindan belgilangan va o’zgarmas foizni va
obligatsiyaning nominal bahosini so’ndirishda to’lab berishni anglatadi
Moliyaviy natijalar
to’g’risidagi hisobot
Отчет о
финансовых
результатах
Income statement
Belgilangan ma’lum muddat davomida, odatda bir yil davomida, firma
faoliyatining natijalari haqida ma’lumot beruvchi buxgalteriya hisobotidir.
Hisobot oxirida firmaning kapital egalari (aksiyadorlar) uchun mavjud bo’lgan sof
foyda yoki zarar ko’rsatiladi.
Sotilgan tovarlar
tannarxi
Себестоимость
реализованных
товаров
Cost of goods
sold
Firma odatiy faoliyati davomida mahsulot ishlab chiqarishga yoki mahsulot
(xizmatlar)ni sotib olishga sarfi.
Yalpi daromad
Валовой доход
Gross income
Mahsulot va xizmatlarning sotilgan narxidan unga ketgan xarajatlarni
chegirilgandan keyin qolgan miqdor.
Operatsion xarajatlar
Операционные
расходы
Operating
expenses
marketing va sotish xarajatlari, umumiy va ma’muriy xarajatlar hamda
amortizatsiya xarajatlari.
Operatsion daromad
Операционный
доход
Operating income
sotilgan mahsulot tushumidan mahsulot tannarxi hamda operatsion xarajatlarni
ayirganda qoladigan qiymat.
Aksiya uchun
daromad
Прибыль от акции Profitfromshares
har bir aksiyaga to’g’ri keluvchi sof foyda miqdori.
Dividendlar
Дивиденды
dividends
firma aksiyalari uchun to’lov
Marjinal foyda
Маржа прибыли
profitmargin
ba’zan, marja deb ham nomlanadi. Bu moliyaviy ko’rsatkich korxona daromadini
uning stish hajmiga nisbatini hisoblaydi. Bunda, yalpi foydani sotish hajmiga,
operatsion foydani sotish hajmiga yoki sof foydani sotish hajmiga bo’lish orqali
rentabellik hisoblanishi mumkin
Marjinal yalpi foyda
Валовая прибыль
grossprofit
yalpi foydani sotish hajmiga bo’lish orqali hisoblanadigan koeffitsiyent bo’lib, har
bir so’mlik sotuv uchun qancha yalpi foyda kelganini ko’rsatadi.
o'zgarmas xarajatlar
Фиксирован-ные
расходы
fixedexpenses
korxona faoliyatida yuz beradigan o’zgarishlardan qat’iy nazar o’zgarmaydigan
xarajatlar.
759
Likvidlilik
Ликвидность
Liquidity
firmaning qarzlarini o‘z vaqtida to‘lash imkoniyati. Likvidlik firmaning naqd
bo‘lmagan vositalarini naqd mablag‘larga o‘tkazish tezligini bildiradi.
Joriy nisbat
Коэффициент
текущей
ликвидности
Current ratio
firmaning joriy aktivlari joriy majburiyatlariga bo‘linadi. Bu nisbat firmaning
likvidlik darajasini bildirib joriy aktivlar joriy majburiyatlarga taqqoslanadi.
Tez likvidlik
Коэффициент
быстрой
ликвидности
Acid-test (quick)
ratio
firmaning naqd pul va debitorlik qarzlar yig‘indisining joriy majburiyatlarga
nisbatini biladiradi. Bu nisbat nisbatan chegaralangan o‘lchov bo‘lib, u tovar
moddiy zaxiralar va boshqa joriy aktivlarni (ular kamroq likvid) hisobga olmaydi
Debitorlik qarzlar
kun
Дни дебиторской
задолженности
Days in
receivables
(average
collection period)
firmaning debitorlik qarzlari kompaniyaning o‘rtacha kunlik kredit savdolariga
bo‘linadi (yillik kredit savdolari 365) bu nisbat o‘rtacha debitorlik qarzlarni
yig‘ishga qancha vaqt ketishini bildiradi.
Debitorlik qarzlar
aylanmasi
Коэффициент
оборачивае-мости
дебиторских
задолженнос-тей
Accounts
receivable
turnover ratio
firmaning kreditga savdolari olinadigan hisobraqamlarga bo‘linadi. Bu ko‘rsatkich
debitorlik qarzlarning yiliga necha marta aylanishini bildiradi.
fond birjasi
Фондовая биржа
Stock exchange
ochiq va oshkora birja savdolarini oldindan belgilangan vaqtda va belgilangan
joyda oʻrnatilgan qoidalar asosida tashkil etish hamda oʻtkazish orqali faqat
qimmatli qogʻozlar savdosi uchun sharoitlar yaratuvchi yuridik shaxs;
investor
Инвестор
An investor
qimmatli qogʻozlarni oʻz nomidan va oʻz hisobidan oluvchi yuridik yoki jismoniy
shaxs;
kapital bahosi
Стоимость
капитала
Cost of capital
ma’lum bir kapital manbasidan foydalanish hisobiga toʻlanishi lozim boʻlgan
umumiy summa va kapital hajmi oʻrtasidagi nisbatning foizdagi ifodasi;
moliya bozori
Финансовый
рынок
A financial
market
moliyaviy instrumentlar yordamida pul mablagʻlari oqimlarini investorlardan
foydalanuvchilarga yoʻnaltirishga xizmat qiluvchi barcha bozor institutlari
majmui;
moliya bozori
sigʻimi
Eмкость
финансового
рынка
financial market
capacity
aniq bir turdagi qimmatli qogʻozlar boʻyicha ularga boʻlgan talab va taklifdan kelib
chiqqan holda mumkin boʻlgan yillik (oylik) savdo koʻlami;
moliyaviy menejer
Финансовый
менеджер
Financial
manager
biznes egasining agenti sifatida mulkdor manfaatlari uchun faoliyat yurituvchi
shaxs;
moliyaviy risklar
Финансовый риск
Financial risk
belgilangan maqsadlarni amalga oshirishning noaniqligi sharoitida moliyaviy
760
faoliyatdan koʻzlangan maqsad natijalariga yoʻnaltirilgan mulkdorlar yoki
moliyaviy menejerlar tomonidan qabul qilingan muqobil moliyaviy qarorlarni
tanlashning iqtisodiy zarar (moliyaviy yoʻqotish)lar keltirish ehtimoli;
qimmatli qogʻozlar
bozori
Рынок ценных
бумаг, фондовый
рынок
Securities market
yuridik va jismoniy shaxslarning qimmatli qogʻozlarni chiqarish, joylashtirish va
ularning muomalasi bilan bogʻliq munosabatlari tizimi;
qoʻshib olish
Добавление
annexation
bir kompaniyaning boshqa bir kompaniya ustidan nazorat oʻrnatishi va oʻzini
ushbu kompaniyaning yangi egasi deb e’lon qilishi;
transmilliy
birlashishlar
Транснацио-
нальное слияние
transnational
unifications
turli davlatlarda joylashgan kompaniyalarning oʻzaro birlashishi;
Valyuta
Валюта
Currency
Tashqi iqtisodiy va xalqaro aloqalarning boshqa shakllarida ishtirok etuvchi
mamlakat milliy pul birligi.
Valyuta bozori
Валютный рынок
Foreign exchange
market
Turli mamlakatlar valyutalari savdo qilinadigan bozor
Almashuv kursi
Обменний курс
Exchange rate
Bir valyuta narxining boshqa valyutada ifodalanishi
Kross kurs
Кросс-курс
Cross rate
Ikkisi ham mahalliy valyuta bo’lmagan ikki xorijiy valyuta o’rtasidagi almashuv
kursi.
Spot almashuv kursi
Спот-Курс
Spot exchange
rate
Tezkor amalga oshirishni talab qiluvchi shartnoma uchun almashuv kursi.
Forvard almashuv
kursi
Форвардний
валютный курс
Forward
exchange rate
Kelajakda amalga oshirishni tabab qiluvchi tranzaksiya uchun almashuv kursi.
Forvard almashuvi
shartnomasi
Форвардная
валютная сделка
Forward
exchange contract
Ikki tomon o’rtasidagi kelajakda bir valyutani boshqasiga ayirboshlash haqidagi
kelishuv.
Valyuta
Валюта
Currency
Tashqi iqtisodiy va xalqaro aloqalarning boshqa shakllarida ishtirok etuvchi
mamlakat milliy pul birligi.
Markaziy bank
Центральний банк
Central bank
Markaziy bank bir davlat valyutasi, pul ta'minotini va foiz stavkalarini
boshqaradigan muassasasir. Markaziy banklar, shuningdek, odatda o'z
mamlakatlarining tijorat bank tizimini nazorat qiladilar. U davlat pul bazasini
oshirish bo'yicha monopoliyaga ega va shuningdek, odatda, davlat qonuniy to'lov
vositasi sifatida xizmat qiladigan, milliy valyutani bosmadan chiqarish huquqiga
ega.
761
Likvidlilik
Ликвидность
Liquidity
Likvidlilik aktiv yoki qimmatli qog'ozni aktivning narxiga ta'sir etmaydigan holda
bozorda tez sotish yoki xarid qilinishi mumkinligi darajasini ifodalaydi.
Tijorat banki
Коммерческий
банк
Commercial bank Keng jamoatchilik va kompaniyalarga o'z xizmatlarni taklif etadigan bank.
Inflyatsiya
Инфляция
Inflation
Inflyatsiya bu ma'lum vaqt davomida iqtisodiyotda tovarlar va xizmatlar umumiy
narxlar darajasining uzluksiz o'sishidir
Pul-kredit siyosati
Денежно-
кредитная
политика
Monetary policy
Pul-kredit siyosati bu mamlakat moliya organi tomonidan narx barqarorligi va
valyutaga bo'lgan umumiy ishonchni ta'minlash uchun inflyatsiya darajasi yoki
foiz stavkasini nishonga olish orqali pul massasi ustidan nazoratni ta'minlash
jarayonidir
Soliq-byudjet
siyosati
Бюджетно-
налоговая
политика
Fiscal policy
Soliq-byudjet siyosati bu hukumat tomonidan to'plangan tushumlarni (asosan
soliqlarni) va xarajatlarni foydalanish iqtisodiyotga ta'sirini ta'minlash uchun
foydalanishdir
Hukumat
obligatsiyalari
Правитель-
ственные
облигации
Government
bonds
Hukumat obligatsiyasi bu odatda davriy foiz to'lovlarini to'lash hamda ma'lum
muddatda nominal qiymatni to'lash va'dasi bilan milliy hukumat tomonidan
chiqarilgan obligatsiyadir
Byudjet kamomadi
Бюджетный
дефитсит
Budget deficits
Xarajatlar daromadlardan oshishi byudjet kamomadidir
Portfel
investitsiyalar
Портфельние
инвестиции
Portfolio
investment
Kapitalni xorijiy korxonalar qimmatli qog’ozlariga kiritish shaklida olib chiqib
ketish bo’lib, investorlarga ular faoliyatini bevosita nazorat qilish imkonini
bermaydi.
Transmilliy
korporatsiya
Транснацио-
нальная
корпорация
Transnational
corporations
-bosh kompaniya bir mamlakat kapitaliga tegishli bo’lib filiallari esa dunyo
bo’ylab tarqalib ketgan kompaniyalar.
Xalqaro
korporatsiyalar
Международ-ная
корпорация
International
corporations
Jahon tovar va ishlab chiqarish omillari bozorlariga sezilarli darajada ta’sir
ko’rsatuvchi yirik kompaniyalardir
Xalqaro mehnat
taqsimoti
Международ-ное
Do'stlaringiz bilan baham: |