Fanni o‘qitishdan maqsad fitots noz yoki o‘simliklar jamoasi, fitots noz

Tuproqning chimlanish darajasi.
O‘simliklar tanasining asosini qoplagan
chimli qatlam tuproqning chimlanishi d yiladi va u % hisobida ifodalanadi,
tuproqning haqiqiy qoplanishi d b shunga aytiladi. Tuproq-ning Chimlanish
darajasi hamma vaqt 100 % dan kam bo‘ladi.
Namlik sharoiti.
Ma’lumotlar asosida va maxsus kartalar yoki asboblar
yordamida yer ostki (sizot) suvlarining turish chuqurligi aniqlanadi. Shu bilan
birga, ularning dinamikasi, bahorgi suv bosish vaqti, toshqinlarning muddati va
boshqalar hisobga olinadi.
Tuprog‘i.
Chuqurchalar qazish asosida tuproq k smasi tasvirlanadi, uni
tasvirlashda g
tik gorizontlarning nomlari, ularning chuqurligi va
xarakteristikasi (rangi, namligi, m xanik tarkibi, tuzilishi va boshqalar), tuproq
hosil qiluvchi jinslar aniqlanadi, so‘ngra tuproq hosil bo‘lish tipi asosida unga nom
riladi. K yingi bosqichda o‘simlik jamoasining xu-susiyatlari, ya’ni yaruslikning
tuzilishi o‘rganiladi. Bunda yaruslarni xa-rakterlash edifikator tur o‘simlik yoki
daraxtlardan boshlanadi. K yin daraxtlarning tur tarkibi va yoshi aniqlanadi.
Undan so‘ng turlarning miqdor ko‘rsatkichi va daraxtlar shox-shabbalarining
zichligi aniqlanadi. Daraxtlarning tur tarkibi d ganda u yerda qatnashayotgan
o‘simliklar-ning tuplari soni tushuniladi. Bu ko‘z bilan chamalab aniqlanadi. Umu-
miy daraxtlar sonini 10 birlikda olish qabul qilingan. Har bir daraxtning
qatnashishi esa 10 ning bo‘laklari hisobida ifodalanadi. Agar bir daraxt-ning
ishtiroki IG‘10 dan kam bo‘lsa, umumiy daraxtlar tarkibi uchun tu-zilgan formula
qo‘shuv alomati bilan ko‘rsatiladi. Daraxtlarning nomi to‘liq yozilmaydi, faqat
bosh harflari olinadi (yong‘oq 
YO
, olma O, t rak T va boshqalar). Masalan,
daraxtlar tarkibi uchun tuzilgan ushbu formo‘la 8
YO
2O Q T bo‘lsa, daraxtlar
tarkibining 80 % yong‘oqdan, 20% olmadan va 10 %dan kamrog‘i t rakdan tashkil
topganligini bil-diradi. Shunday qilib, formuladagi koeffitsiy ntlar daraxtzordagi
ayrim turlarning nisbiy ishtirok etishini bildiradi. Tasvirlanayotgan fitotsenoz-da
daraxtlar tanalari sathining pro ktiv qoplami ham hisobga olinadi. O‘rmon
fitots nozlarida ushbu ko‘rsatkich shox-shabbalarning zichlik darajasini
xarakterlaydi va uni ham ko‘z bilan chamalab, birning o‘ndan bir bo‘laklarida
ifodalanadi. Agar amalda daraxtlar shox-shabbasi os-monni butunlay eg‘allab
tursa, unda shox-shabbalarning zichligi bir d b qabul qilinadi. U birdan kam
bo‘lsa, osmonning qancha qismida shox-shabbalar orqali yorug‘lik o‘tib turishi
chamalab aniqlanadi.
Daraxtlarni o‘rganganda har bir daraxt tanasining diam tri ham o‘lchanadi.
U ildiz bo‘ynidan o‘rtacha 1,3 m balandlikdan o‘lchanadi. Daraxt tanasining
yo‘g‘onligi shtang nsirkul yoki o‘lchov vilkasi yorda-mida o‘lchanib, o‘lchov
vaqtida quyidagilarga rioya qilinadi:
1. Daraxtlar tanasi mox va lishayniklardan tozalanadi.
2. O‘lchov vilkasi oyoqchalari daraxt tanasiga yaxshi va perpendi-kular
joylashtirilgan bo‘lishi k rak.
3. Hisoblash vilkani daraxt tanasidan olmasdan turib amalga oshi-rilishi
lozim.
4. Hamma daraxtlarda ko‘ndalang k simi doira shaklda bo‘lmas-ligini
hisobga olib, o‘lchashni ikki marta o‘tkazib, uning o‘rtacha ko‘r-satkichi olinishi
lozim.

---

77
5. Kichik daraxtlar aniq o‘lchatshni talab etadi. O‘lchov vilkasi bo‘lmagan
hollarda tikuvchilikda ishlatiladigan sm.li o‘lchov l ntasidan foydalanish mumkin.
Buning uchun daraxt tanasining aylanasi o‘lcha-nib, olingan son 3,1 ga bo‘linadi.
6. Daraxtlar balandligini aniqlashning bir n cha usuli mavjud.