1. mavzu: avtomobillarni loyihalash asoslari reja

Maxsus avtomobillar
ma'lum ishlarni bajarishga imkon bеradigan mеxanizm, 
qurilma va uskunalar bilan jihozlangan. Masalan, o’t o’chirish, ko’cha supirish va 
yuk ortish avtomobillari. 
Poyga avtomobillari
sport avtomobillari bo’lib, avtomobil-sport poygasida 
qatnashishga mo’ljallangan bo’ladi. 
Avtomobillar klassi. 
Har xil yo’llarda harakatlanish xususiyatiga qarab oddiy va o’tag’on 
avtomobillar bo’ladi: 
1. Avtomobil qatnoviga moslashtirilgan qattiq qoplamali yo’llarda 
harakatlanuvchi bitta o’qi yetakchi bo’lgan avtomobil 
oddiy avtomobil
deyiladi. (1-
rasm). 
2. Yomon va moslashtirilmagan yo’llarda harakatlanuvchi ikkita yoki uchta 
o’qi yetakchi bo’lgan avtomobil 
o’tag’on avtomobil
deyiladi. (2-rasm). 
1-rasm. Oddiy avtomobillar.
a)GAZ-24 “Volga” – yengil avtomobil; b) RAF-2203, “Latviya” – mikroavtobus; 
c) KAvZ – 685; d) LiAZ-677 – avtobuslar; e) GAZ-53A; f) ZIL-130 – yuk 
avtomobillari. 
Texnik-iqtisodiy xususiyatlar
Traktor va avtomobillarning texnik-iqtisodiy hususiyatlari ikkita kattalik 
bilan belgilanadi: ish unumdorligi va iqtisodiy samaradorlik. 
Traktorlarning ish unumdorligi uning birlik vaqt ichida ishlov bergan yer 
yuzasi bilan o‘lchanadi. Ishlov berilgan yuzaning sifati belgilangan me’yorda 
bo‘lishi shart.

---

Avtomobilning ish unumdorligi esa, birlik vaqt ichida tashilgan yuk massasi 
yoki passajirlar sonining tashish masofasiga bo‘lgan ko‘paytmasi bilan 
belgilanadi.
Ish unumiga traktor va avtomobilning tortish sifati, tezligi, ularning 
konstruksiyasi hamda ekspluatatsion sharoitlar ta’sir qiladi. Ko‘rsatilgan 
parametrlarning ish unumiga ta’sirini aniqlash ushbu kursning asosiy vazifasidir.
Iqtisodiy samaradorlik ma’lum ishni bajarish uchun sarf bo‘lgan xarajatlar 
bilan belgilanadi. Xarajatlar har xil bo‘lib, bu yerda faqat yonilg‘ i sarfi hisobga 
olinadi, yonilg‘ i sarfi esa, biror ishni bajarishdagi dvigatelning ishlash rejimiga 
bog‘ liq.
Bu fan yonilg‘ i sarfini transmissiyaning konstruksiyasiga, uzatmalarning 
tanlanishiga, mashinaning ishlash sharoitiga bog‘ liq ravishda o‘rganadi va uni 
kamaytirishning usullarini belgilab beradi.