Дарсликда биофизика асослари, инсон организмида бўладиган жараёнлар, тўқима тузилишларининг фаолияти ҳамда биофизикада қўлланиладиган атама ва аниқликлар кўриб чиқилган

3.4. Тўлқин қаршилик. Товуш тўлқинларининг қайтиши. 
Реверберация
Товуш босими р муҳит заррачалари тебранишларининг тезлиги 
v 
га 
боғлиқ. Хисоблашлар 
сv
р
ёки
c
v
p





эканини кўрсатади, бу ерда 

– мухитнинг зичлиги; с – тўлқининг 
мухитдаги тезлиги. 

с кўпайтмани солиштирма акустик импеданс дейилади, ясси тўлқин 
учун эса уни тўлқин қаршилик деб ҳам айтилади. 
Тўлқин қаршилик – икки мухит чегарасида тўлқиннинг синиши ва қайтиш 
шартларини аниқлашда мухитнинг мухим характеристикаларидан биридир. 
Товуш тўлқини икки мухитни ажратиб турувчи сирт чегарасига 
тушаётган бўлсин деб фараз қилайлик. Тўлқининг бир қисми қайтади, бир 
кисми эса – синади. Товуш тўлқинларининг қайтиши ва синиши ёруғлик 
тўлқинларининг синиши ва қайтишига ўхшашдир. Синган тўлқин иккинчи 
мухитда ютилиши ва ундан чиқиши ҳам мумкин. Айтайлик, икки мухит 
чегарасига ясси тўлқин нормал холда тушаётган бўлсин. Тушаётган тўлқин 
интенсивлиги, I
1
синган (ўтган) тўлқиннинг иккинчи мухитдаги 
интенсивлиги I
2
бўлсин. I
2 
нинг I
1
га нисбатини 

 
билан белгилаймиз: 

---

51 
1
2
I
I


бу нисбат товуш тўлқинларининг ўтувчанлик коэффициенти дейилади. 
Релей товушнинг ўтувчанлик коэффициенти қуйидаги формула ёрдамида 
аниқланишини кўрсатди: 


2
2
2
1
1
2
2
1
1
1
)
/(
/
4







с
с
с
с
. 
Кўриниб турибдики, 

 
нинг олиши мумкин бўлган энг катга қиймати 1 га тенг. 
Агар с
1

1
= с
2

2
бўлса, 

=
1
 
эканини топамиз. Шундай қилиб. Икки мухитнинг
тўлқин қаршилиги бир хил бўлганда сиртга нормал холатда тушаётган тўлкин 
икки мухит чегарасидан қайтмасдан тўғри ўтади. 
Агар иккинчи мухитнинг тўлқин қаршилиги биринчи мухитнинг тўлқин 
қаршилигидан жуда катта бўлса, у холда қуйидаги хосил бўлади: 

=4с
1

1
/( с
2

2
) 
чунки с
1

1
/ с
2

2
<<1. Айрим моддаларнинг 20°С даги тўлқин қаршиликларини 
келтирамиз (3 –жадвал). 
Р,кг–м'
2
 
с 
' 
Р