Bino va inshootlar qurilishi

 
 
PO„LAT VA ARALASH KARKASLI BINOLARNI MONTAJ QILISH 
Karkas balandligi 200 m va undan baland, umumiy massasi esa − o‗n ming tonnadan ko‗p 
bo‗lishi mumkin. O‗ta baland binoni po‗lat karkasi ustunlar va ikki yo‗nalish bo‗yicha bikir 
payvandlik tugunlari bilan rama sistemalariga birlashtirilgan, vertikal va gorizontal (shamol) yuklarini 
qabul qiluvchi rigellardan iborat. Temir ustunlar payvandlangan, iloji boricha standart prokat 
profillardan tayyorlanadi. Eng ko‗p uchraydigan yuzalar – qo‗shtavrli, kvadratli va xochli. Ustunning 
qisqa yon tomoni odatda frezalanadi.Po‗lat ustunlarni tutashuv joylari frezalangan tomonlari bilan 
bajariladi. Ustunlarni tutashuv joylari boltlar bilan mahkamlangandan va to‗g‗rilangandan so‗ng 
kontur bo‗ylab payvandlanadi. 
Karkas ustunlarining tutashuv joylari xar qaysi ikki, uch yoki to‗rt qavatdan keyin bir 
sathda va montaj birikmalari ishlarini bajarish qo‗lay bo‗lishi uchun yopma sathidan 80...120 sm 
balandlikda joylashtiriladi. Po‗lat karkasni chidamliligini va olovga bardosh berishligini ta‘minlash 
uchun u armaturalanadi va beton bilan qoplanadi,bu o‗z navbatida betonni siqilishga ishlashi hisobiga 
metall sarfini kamaytiradi. 
Po‗lat karkasning rigellari odatda yuza qirqimi qo‗shtavrli, payvandlangan, kengaytirilgan 
pastki tokchaga ega bo‗lib, unga qavatlar aro yopmalarning plitalari o‗rnatiladi. 
Karkasning qavatlar ora yopmalari qo‗yidagi ayrim qismlardan tuzilishi mumkin: 
• bosh (asosiy) va ikkinchi darajali (yordamchi) to‗sinlardan (binoning karkasi po‗latli 
bo‗lganda) va ular ustiga o‗rnatiladigan yig‗ma plitalar yoki betonlangan monolit yopmalar; 
• faqat tokchasi kengaytirilgan bosh to‗sinlardan (rigellardan)va ularga o‗rnatiladigan yig‗ma 
temirbeton yopmalardan; 
• faqat ustunlar o‗qi bo‗ylab o‗rnatiladigan tirkaladigan temirbeton plitalardan, qo‗shni oraliq 
plitalari qo‗yma detallari bilan payvandlash uchun va rigellardan; 
• unifikatsiyalashgan, engillashtirilgan, yoki po‗lat yoki temirbetonli rigellarni yon 
o‗yiqlariga bemalol o‗rnatiladigan ko‗p bo‗shliqli qavatlararo yopmalardan, lekin ular qo‗yma detallar 
yo‗qligi uchun payvandlanmaydi.
Po‗lat karkasli binolarni barpo etish aloxida va majmuali usullar bilan amalga oshirish 
mumkin. Aloxida usulda avval binoni butun balandligi bo‗yicha po‗lat karkas montaj qilinadi, so‗ng 
umumqurilish ishlari boshlanadi. Bu usulni yaxshiligi ko‗p montaj kranlari bilan bir vaqtni o‗zida 
birnecha qamrovlarda montaj ishlarini olib borish imkoni yaratiladi, so‗ng butun bino bo‗yicha 
umumqurilish ishlari olib boriladi. Aloxida usul bilan montaj ishlari olib borilganda karkasni yuqori 
bikirligini ta‘minlash talab qilinadi, bu esa o‗z navbatida qo‗shimcha metall sarfiga olib keladi. SHu 
sababli majmuali usulda bino karkasiga metall sarfi 30...40 % qisqaradi.
Majmuali usul
bilan binoni barpo etishda bir vaqtni o‗zida montaj, qurilish, maxsus va 
pardozlash ishlari olib boriladi. Metall konstruksiyalarni montaj qilish yuqori yaruslarda amalga 

---

oshiriladi (yuqoridagi ikki – to‗rt qavatda): yarusning eng yuqorisida – montaj, sal pastroqda – 
to‗g‗rilash va yarusning pastki qismida – yakunlovchi payvandlash va montaj birikmalari
parchinlanadi.