Бошқа тармоқларда бухгалтерия ҳисобининг хусусиятлари

Ишлаб чиқаришда тутган ўрнига кўра
қурилиш ташкилотларида 
ишлатиладиган материаллар асосий ва ёрдамчи материалларга бўлинади.
Асосий материаллар
деганда объектларни қуриш, монтаж қилиш, 
кенгайтириш, реконструкция қилиш, таъмирлаш ва ободонлаштириш каби 
ишларни бажаришда бош ролни ўйновчи материаллар тушунилади. Уларга 
цемент, ғишт, тахта, болар, арматура, труба, линолеум, мармар, гранит, мих, 
ойна, оҳак, бўёқ, гипс ва шу каби кўплаб бошқа материаллар киради. Ушбу 
материалларсиз қурилиш ишларини олиб бориб бўлмайди. Шу боис ҳам ушбу 
асосий материалларнинг мавжудлиги, уларнинг бутлиги, ҳаракати устидан 
узликсиз назоратни олиб бориш бухгалтерия ҳисоби олдида турган муҳим 
вазифалардан биридир. 
Ёрдамчи материаллар
деганда қурилиш ишларида бош ролни 
ўйнамайдиган, лекин уларнинг бажарилишида қўшимча тарзда ишлатила-диган 
материаллар тушунилади. Бундай материаллар бўлиб, масалан, пегментлар, 

---

цинка, тўл, ёқилғи, мойлаш материаллари, ўров материаллари ва шу кабилар 
ҳисобланади. 
Кўриниши, жисми ва номланишига кўра
қурилиш ташкилотларида
ишлатиладиган материалларни кўплаб турларга ажратиш мумкин, масалан, 
темир ва ёғоч материаллари, шиша материаллар, суюқ ва қаттиқ жисмли 
материаллар ва бошқалар. 
Сақлаш усулига кўра
қурилиш ташкилотларида материалларни очиқ ва 
ёпиқ усулларда сақланадиган материалларга бўлиш мумкин. Масалан, ғишт, 
темир, труба, тош ва шу каби материаллар очиқ кўринишда турли 
майдончаларда сақланади. Цемент, оҳак, гипс, лак, бўёқлар ва бошқа шу каби 
материаллар ёмғир ва қор тегмайдиган, намиқмайдиган жойларда, шунингдек
махсус сақлаш мосламаларида (цистерна, бочка ва бошқаларда) сақланади.
Сақлаш муддатига кўра
қурилиш материаллари муддати чегараланган ва 
муддати чегараланмаган турларга бўлинади. Масалан, цемент, оҳақ, гипс, 
бўёқлар ва шу каби айрим материаллар маълум муддатлардан кейин ўз 
сифатини йўқотади. Шу боис улар белгиланган муддатгача сақланиши лозим. 
Кўпчилик қурилиш материаллари ўз сифатини узоқ муддатларда йўқотмайди, 
масалан мармар, гранит, темир-терсаклар, ёғоч, болар ва шу кабилар. Бироқ, 
моддий жавобгар шахслар ушбу материалларнинг сифатига салбий таъсир 
кўрсатадиган, масалан занглаш, эрозия, қуриб қолиш, намиқиш, шишиб кетиш, 
ёрилиш каби салбий ҳолатларга йўл қўймасликлари лозим.