Mavzu: Ozon olinish usullari Reja: Ozon haqida umumiy ma ’ lumot Fizik va kimyoviy xossalari

Ozon qatlami
Ozon qatlami; U atmosferada ikkita alohida qatlamda mavjud. Ozonning har xil 
nisbati er sathidan taxminan 50 kilometr balandlikda joylashgan, yani stratosfera 
qatlamida va erdan 15 kilometr balandlikdagi troposfera qatlamida 
uchraydi. 
Troposfera ozon qatlami parnik gazi ga 7 foiz hissa qo’shganligi sababli, u 
«zararli ozon» deb ham ataladi. Stratosferadagi ozon atmosferadagi ozonning 90 

---

foizini tashkil qiladi. 
Quyoshning zararli ta’sirini o’ziga singdiradigan «o
zon 
qatlami» stratosfera qatlamidagi ozondir. 
U yer yuzidagi mavjudotlarni quyosh va kosmosning salbiy nurlari ta’siridan 
himoya qiladi. 
Quyoshning ultrabinafsha nurlari Yerga 3200 A ° to’lqin uzunligida 
etib boradi (Angstrom). Atmosfera ustidagi ozon qatlami 2200-
3200 A ° to’lqin 
uzunligi nurlarini yutadi. 
Kislorod 
qatlami 2200 A ° to’lqin uzunligidan kichik 
nurlarni yutadi. 
To’lqin uzunligi 3200 A ° dan kam bo’lgan nurlar juda yuqori issiqlik 
quvvatiga ega nurlardir. 
Agar ozon qatlami bo’lmaganida, 2200
-3200 A ° gacha 
bo’lgan nurlar yutilmas va er yuzida hayot bo’lmas edi.
Yerning issiqlik muvozanatini ta’minlovchi ozon iqlim sharoitiga ham ta’sir 
qiladi. Ozon qatlamidagi siyraklashishni odamlar orasida «ozon teshigi» deb 
atashadi. Havo va atmosferani ifloslantiruvchi moddalar va kimyoviy moddalardan 
foydalanganlik sababli ozon qatlamining pasayishi global isishni kuchayishi va 
iqlim o’zgarishini anglatadi.
Bugungi kunda ozon qatlamining salbiy ta’
siri ekologik 
ma’noda ko’rinadi.
Ozonning yemirilishi natijasida ultrabinafsha nurlarining yerga 
ta’siri kuchayadi.
Bu esa odamlar, hayvonlar, o’simliklar va qishloq xo’jaligi uchun 
salbiy oqibatlarga olib keladi. 
Ozon nima 
•
Ozon osmonni ko’k rangda ko’rini
shini keltirib chiqaradigan gazdir. 
•
U atmosferaning yuqorisidagi quyoshning ultrabinafsha nurlari va chaqmoq 
paytida paydo bo’ladigan elektr yoyi natijasida yuzaga keladigan 
parchalanish natijasida hosil bo’ladi.

---

•
Dengizlarda, o’rmon hududlarida va baland joylarda, ayniqsa, yomg’irli va 
chaqmoqli ob-havodan keyin seziladigan toza havo hidi ozondir. 
•
Ba’zan transformatorlar, yuqori voltli liniyalar, televizorlar va elektr yoylarini 
hosil qiladigan fotokopi mashinalari joylashgan muhitda sezilib turadigan 
toza hid ham ozondir. 
•
Havodagi ozon miqdori oshgani sayin u yonib ketadi. 
•
Uy sharoitida havoda ozon yo’q.
•
Ozonni saqlash yoki yig’ish mumkin emas, u ishlab chiqariladi va shu 
zaxotiyoq ishlatiladi. 
•
U eng yaxshi ma’lum bo’lgan hidni tozalash vositasi, eng yaxshi oksidlovchi, 
eng yaxshi germitsid va eng yaxshi dezinfektsiyalovchi vositadir. 
•
Organik moddalar keltirib chiqaradigan yomon hidlarni yo’q qiladi.
U 
shifoxonadagi hid, sigareta, go’sht va baliq hidlari, yonish hid
lari, suv, 
hayvonlar va mog’or hidlari, spirtli ichimliklar, bo’yoq va kanalizatsiya 
hidlari kabi ko’plab hidlarni yo’q qiladi.
•
1 gramm ozon bir necha daqiqada 1 kubometr suvdagi barcha 
mikroorganizmlarni yo’q qiladi.
Bu xususiyat 
xlorga
 nisbatan 3125 marta 
samaraliroq. 
•
Yer sathidan 22 kilometr balandlikda joylashgan atmosferada ozon miqdori 
bir millionga teng.