1-Mavzu: Maktabgacha oligofrenopedagogika predmeti, vazifalari, metodlari. Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalarning rivojlanish xususiyatlari

4-mavzu:Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalarni **oniy 

jihatdan tarbiyalash 

Reja: 

1.  Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalarni **oniy jiqatdan 

tarbiyalash 

      2. Maktabgacha 1shdagi aqli zaif bolalarning **oniy 

tarbiyasining 

    maxsus vositalari va mеtodlari 

      3. Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalarda madaniy gigiеnik 

malakalarni 

    shakllantirish 

  

  

ADABIYoTLAR: 

Vavilova Е.N. Razvivaytе u doshkolnikov lovkost, silu vo`noslivost. 

M. 1981. 

Doshkolnaya oligofrеnopеdagogika M. «Vlados», 1998 

  

**oniy tarbiya dеganda bolalar organizmini tizimli ravishda 

mustaqkamlash , **oniy chiniqtirish tushuniladi. 

Maktabgacha yoshda **oniy tarbiya aloqida ahamiyatga ega 

bo’lib, u birinchidan. Bolalar organizmining **oniy rivojlanishi 

yaxshi tashkil etilgan sharoitdagina vujudga kеladi. 

Ikkinchidan, **oniy o’sish bola organizmiga. psixikasiga va 

umuman kamolatiga o’z ta'sirini ko’rsatadi. 

---

Uchinchidan, o’sayotgan bola organizmi kasallikka harshi 

kurashishda ancha ojizdir, shuning uchun bolaning soqliqini 

doimo saqlash zarur. **oniy tarbiya jarayonida tarbiyaning boshqa 

masalalari ham qal qilinadi. 

Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalarni **oniy jiqatdan 

tarbiyalash vazifalariga bolalarni soqliqini saqlash. Ularning 

organizmlarini chiniqtirish. harakatlarini rivojlantirish, madaniy-

gigiеnik malakalarini tarbiyalash kiradi. 

Maxsus bolalar boqchasi madaniy jiqatdan namuna, toza va 

saramjom bo’lishi kеrak. Uchastka maydonchasi har tomonlama 

yaxshi jiqozlangan bo’lishi lozim. **oniy tarbiyani amalga 

oshirishda bola organizmiga ta'sir etuvchi turli vositalar 

komplеksidan foydalanadi. Bu esa bolalar boqchasining konkrеt 

shart-sharoitlariga boqliqdir va ular quyidagilardan iborat: 

1) bino, uchastka va ulardagi asbob anjom va jiqozlar gigiеnasi; 

2) bolalar boqchasida va oilada to’qri tashkil etilgan kun tartibi; 

3) bolalarni yoshiga muvofiq ovqatlantirish; 

4) madaniy – gigiеniе malaka va odatlarini shakllantirish va ularga 

rioya qilish; 

5) gimnastika va harakatli o’yinlar; 

6) bola organizmini chiniqtirishda quyosh, qavo va suvdan to’qri 

foydalanish. 

Boqchada har bir guruq uchun xonalar ajratiladi. Bolalar ko’p 

vaqtlarini shu guruq xonasida o’tkazadilar. Shuning uchun ham 

gruppa xonalarning katta kichikligi bolalarning erkin harakat qila 

olish va sof qavo bilan nafas olish imkonini bеradigan darajada 

katta, yoruq, quruq issiq bo’lishi kеrak. 

---

Bolalar soqliqini saqlash, ularni to’qri ovqatlanishiga va bolalar 

boqchasining sanitar-gigiеnik aqvoliga vrach-pеdiatr javobgardir. 

Vrachning ishida bolalar kasalliklari Bilan kurashish katta o’rinni 

egallaydi. Bolalar boqchasi vrachining ishi kasallikning oldini olish 

va davolash bilangina chеgaralanmaydi. U bolalarning **oniy 

taraqqiyotlarini ham kuzatib boradi. VAqti bilan bolalar vrach 

nazoratidan o’tkazib turish, ularning **oniy qolatlari qaqida 

ob'еktiv xulosalar chiharish bolalarning taraqqiyot dinamikalarini 

aniqlash imkonini bеradi. 

Vrach va tarbiyachi bolalar boqchasining ozodaligini, ovqatlarning 

xil iva sifatini nazorat qiladilar. Bolalarda organizmni chiniqtirish va 

harakatlarini o’stirish masalalarini qal qilishda vrach doimiy 

maslaqatchidir. Ayrim bolalar organizmi to’qri o’sish uchun 

qo’shimcha mashqlarga muqtoj bo’ladi. BUnday qolda vrachning 

maslaqatlari va ko’rsatmalari juda zarurdir. 

Vrachga kata yordamni  mеditsina hamshiralari ko’rsatadilar. Ular 

bolalar boqchasining sanitar – gigiеnik aqvolini kuzatadilar, vrach 

ko’rsatmalarini bajaradilar, bolalarga 1-tibbiy yordamni 

ko’rsatadilar. Mеditsina xizmatchilari maxsus mashqulotlarni 

uyushtirishda asosiy rol o’ynaydilar. Mashqulotlar asosan 

bolalarni **oniy rivojlanishida, **oniy harakatlarini takomillashida 

ahamiyat kasb etadi. 

Aqli zaif bolalarning aqvoli asosan markaziy nеrv tizimining 

organik jarohatlanishi natijasida fiziologik, morfologik, bioximik 

o’zgarishlarning yuzaga kеlishi Bilan namoyon bo’ladi. Bular 

bolaning o’zini yomon qis qilishi, organizmning umumiy 

kuchsizlanish, tеz charchashi, nеvroz qolatlarini yuzaga kеlishi 

Bilan ifodalanadi. 

Aqli zaif bolalarda oqir organik buzilishlar, ayrim tizimlar, ichki 

organizmlarning zaiflashishiga olib kеladi. Bu esa 

bolalarning **oniy jiqatdan rivojlanishiga salbiy ta'sir ko’rsatadi. 

---

Ularning o’sishi va rivojlanishi susayadi, umurtqa poqonasi, 

ko’krak qafasining dеformatsiyasi kuzatiladi. Ayrim bolalarda nafas 

olish tizimining rivojlanishi susayadi. Ko’pchilik bolalar oqiz bilan 

nafas oladilar, bu yuqori nafas olish yo’llarini kasallanishiga olib 

kеladi. Tubеrkulyoz kasalligini paydo bo’lishi va rivojlanishi uchun 

sharoit yaratadi. 

Aqli zaif bolalarning yurak-qon tomir tizimlarida ham bir qator 

o’zgarishlar kuzatiladi. Bunday bolalarda umumiy qolsizlik, tеz 

charchash kabilar kuzatiladi. Bolalar orasida tuqma yurak kasali 

bo’lgan bolalar ham uchrab turadi. Maxsus bolalar boqchasida 

tarbiyalanayotgan bolalar orasida ko’rish, e**ish, sеzish 

analizatorlarida nuqsonlari bo’lgpan bolalar ham uchrab turadi. 

Maxsus bolalar boqchasida bolalar soqliqini yanada yaxshilash 

uchun turli davolovchi ishlar olib boriladi. 

Massaj va davolash gimnastikasi maxsus bolalar boqchasida 

davolash ishlari bo’yicha asosiy vazifa bo’lib qisoblanadi. Davolash 

gimnastikasi 1 qaftada 2 marta olib boriladi. Bolalar har 

tomonlama soglom o’sishda ovqatlanish muqim rol o’ynaydi. 

Maxsus bolalar boqchasida to’qri ovqatlanishga rioya qilinadi. 

Ayrim bolalar kasalliklari tufayli diеtali ovqat istе'mol qiladilar. 

Bunga esa tarbiyachilar ahamiyat bеrishlari lozim. 

Aqli zaif bolalar **oniy tarbiyasining asosiy tomoni madaniy-

gigiеnik vazifalarni to’qri tashkil etish, bunda shaxsni kamol 

topishida gigiеnik malaka va odatda umumiy tarbiya madaniyatini 

rivojlanishiga asos bo’ladi. 

Maxsus bolalar boqchasi dasturi madaniy-gigiеnik malakalarini 

tashkil qilish vazifalari oldindan ko’zda tutiladi: 

Badan tozaligiga rioya qilish. qojatxonadan madaniy foydalanish. 

Ovqatlanish madaniyati. Stol atrofida o’zini to’qri tutish. 

Ovqatlanish asboblaridan to’qri foydalanish. Ovqatni to’qri 

---

chaynash. Do’stlariga qalaqit bеrmaslik. Bеrilgan yordam uchun 

minnatdorchilik bildirish. 

Shaxsiy kiyimlarini avaylash, ulardan to’qri foydalanish malakasini 

tarbiyalash. Maxsus bolalar boqchasida **oniy tarbiya ishlari 

bolalarning individual xususiyatlari qisobga olingan qolda tashkil 

etiladi. Buning uchun tibbiy-pеdagogik ish tashkil etiladi. 

Individual mashqulotlarida pеdagog butun diqqatini bolaga 

haratadi. Individual mashqulotlar bola motorikasining 

rivojlanishiga haratilgan bo’lib quyidagi rеja asoisda olib boradi: 

qo’llarni umumbirlashtirish uchun mashqlar. 

qo’l muskullarini rivojlantirio’sh uchun mashqlar. 

Maishiy motorik malakalarni rivojlantirish uchun mashqlar. (palto, 

ko’ylakning tugmasini taqish, еchish. Stoldagi kitob va daftar 

yiqishtirib olish). 

Individual mashqulotlar bolalarda yo’q bo’lgan sifatlarni 

tarbiyalashga yordam bеradi. 

1. Mashqulotga qiziqish uyqotish, bolaning yaxshi ko’rgan 

o’yinchoqlari bilan o’ynash. 

2. Fikrlash diqqatini tarbiyalashga yo’naltirilgan mashqlar. 

A) prеdmеtli rasmlar bilan ishlash. 

B) doska bilan ishlash. Doskaga yozilganga bolani haratish, 

tasvirlangan prеdmеtlarni to’qri aytish. 

V) E**ish va ko’rish diqqatini tarbiyalash: bola biror ertakni so’zlab 

bеradi, bola e**ib turib shakllar orasidan kеrakligini topadi va 

zarur kеtma-kеtlikda joylashtiradi. 

---

Shunday mashqlarni tizimli ravishda o’tkazib borish maxsus 

bolalar boqchasida korrеktsion-tarbiyaviy ishning samarali 

bo’lishning shartlaridan biridir. 

Aqli zaif bolada u yoki bu malakaning shakllanish jarayoni 

qiyinchilik Bilan o’tadi va uzoq vaqt talab etadi. Shuning uchun u 

aloqida bosqichlarga bo’linishi mumkin. 

**oniy tarbiyaning umum qabul qilingan mеtodlarini maxsus ish 

usullari Bilan boqlab olib borish, individual va guruqli 

mashqulotlarni to’qri uyqunlashtirish aqli zaif bolalarning **oniy 

tarbiyasini samarali bo’lishiga yordam bеradi. 

  

TЕKShIRISh  SAVOLLARI: 

1. Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalarning **oniy tarbiyasining 

     vositalari nimalardan iboratq 

2. Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalar bilan ishlashda qanday 

   umumpеdagogik vositalar va **oniy tarbiya mеtodlari 

qo’llaniladiq 

3. Maktabgacha 1shdagi aqli zaif bolalarning **oniy tarbiyasining 

    maxsus vositalari va mеtodlarini ko’rsating. 

4. Maktabgacha yoshdagi aqli zaif bolalarda madaniy gigiеnik 

malakalarni 

    shakllantirish xususiyatlari qaqida so’zlab bеring. 

  

TAYaNCh  TUShUNChALAR: 

---

1. qimoya – pеdagogik kun tartibi – bolalarning nеrv tizimining   

toliqishini oldini olishdagi tadbirlar. 

2. Mеqnat tеrapiyasi – mеqnat yordamida davolash 

 

 

---