O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi sh. Shodmonov, T. Jo'Rayev

Ixtisoslashgan tijorat banklar 
iqtisodiyotning turl sohalarida tijorat tamoyillarida kredit-
pul operatsiyalarining muayyan turlarini amalga oshiradi. Jumladan biznin respublikada sanoat 
qurilish banki-sanoat, transport, aloq va moddiy texnika ta'minoti sohalarida; Zamin, g'alla, paxta 
banklar - agrosanoat kompleksi tarmoqlari va sohalarida Tadbirkor banki mayda va o'rta biznes, 
kooperativ va yakka tartibdagi mehnat faoliyati sohasida kredit-pul operatsiyalarini amalga 

---

oshiradi. 
Xalq banki-mamlakatda omonat ishlarini tashkil etishni naqd pulsiz hisob-kitob qilishni va 
aholi uchun kassa vazifa sini amalga oshirishni, aholiga shaxsiy ehtiyojlarga kredi berishni va shu 
kabi operatsiyalarni ta'minlaydi. 
Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki eksport-import operatsiyalarini bevosita amalga 
oshiruvchi korxona va muassa salarga kredit beradi, qo'shma korxonalarga kredit berishda 
qatnashadi, yig'ma valuta rejasining ijrosini, valuta resurslaridan tejab foydatanishini nazorat qiladi, 
shuningdek tashqi iqtisodiy operatsiyalarga oid hisob-kitoblarsh tashkil qiladi va amalga oshirishni 
ta'minlaydi. 
Tijorat banklari tizimida tor ixtisoslashipsh bo'yicha 
investitsion 
va 
ipoteka 
banklarni 
ajratib ko'rsatish lozim. 
Investitsion banklar-maxsus kredit muassasalari bo'lib, obligatsiya hamda qarz 
majburiyatlari boshqa turlarini chiqarii yo'li bilan uzoq muddatli ssuda kapitalini jalb qiladi va ular 
ni mijozlar (asosan davlat va tadbirkorlar) ga taqdim qiladi. 
Investitsion kompaniyalar, o'zlarining qimmatli qog'ozlarini chiqarish yo'li bilan huquqiy 
investrlar pul resurslarini to'playdi va ularni korxona (milliy va chet ellar aksiya va obligatsiyalariga 
joylashtiradi. Bunday kompaniyalar to'liq investrlar manfaatini ifodalaydi va ularning asosiy 
maqsadi qo'yilgan kapital hisobiga foyda olish hisoblanadi. 
Ipoteka banklar - bu ko'chmas mulk (yer va inshoot) hisobiga uzoq muddatli ssuda berishga 
ixtisoslashgan kredit muasasalar. Ipoteka bankning resurslari o'zlarining ipoteka obligatsiyalari 
hisobiga shakllanadi. Olingan ssudadan uy-joy va boshqa inshootlar qurish, korxonalarning ishlab 
chiqarish quvvatlarini kengaytirish uchun foydalaniladi. 
Barcha tijorat banklari ehtiyot (rezerv)larining hajmi va tarkibi bo'yicha Markaziy bank 
tomonidan o'rnatiladigan ma'lum talablarga javob berishi zarur. 
Bugungi kunda respublika hududida mulkchilikning turli shaklidagi 30 dan ziyod tijorat 
ixtisoslashgan banklar va ularning 3,7 mingdan ko'proq filiallari faoliyat qilib turibdi. Shulardan 
uchtasi (tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki, xalq banki va "ASAKA" bank) davlat tasarrufidagi 
bank hisoblanadi. Ulardan 22 bank (73%) aksionerlik jamiyati, 8 tasi (27%) mas'uliyati cheklangan 
jamiyat shaklidadir. Shundan ikkitasi qo'shma bank ("O't-bank" va "Xususiylashtirishbank") 
mavqyeiga ega. 
O'zbekistonda tijorat banklarning rivojlanishi dastlab iqtisodiyotning alohida sohalariga 
xizmat qiladigan ixtisoslashgan banklar tashkil etilishida boshlangan bo'lsa, keyinchalik (1995 
yildan) ixtisoslashgai kredit-moliya muassasalarini tashkil etishga kirishidsi. Shu asosda "Biznes 
fond","Madad" sug'urta va investitsiya kompaniyalari kabi ixtisoslashgan moliya-kredit 
muassasalari tashkil etildi.