лангич синф таълимидаги изчилликни х,ам хисобга ол-
дик.
Умумий урта таълимнинг хрзирги боскдчида бош-
лангич синфлар укувчиларининг умумтаълим тайёрлиги-
нинг мазмуни ва даражасига булган талаблар анча ортди.
Масалан, «Узбекистон Республикасида умумий урта
таълим туррисидаги Низом»да ёзиб куйилганидек: «Уму
мий урта таълим билимларнинг зарур х1ажмини беради,
мустакдл фикрлаш, ташкилотчилик кабиларни ва амалий
тажриба куникмаларини ривожлантиради, дастлабки тар-
зда касбга йуналтиришга ва
таълимнинг навбатдаги
боскдчини танлашга ёрдам беради».
Буни эса болаларнинг нутрии и устирмаедан туриб
амалга ошириб булмайди. Шу боис мактабгача катта
ёшдаги
болаларнинг
теварак-атрофни
урганишда
нущини ривожлантиришнинг самарадор йуллари \амда
воситаларини ишлаб чик;ишнинг тадк,ик,от муаммоси
сифатида белгиладик.
Методист
олимларнинг
купчилиги
болалар
богчаларида болаларнинг нущини устириш шартларини
тугри таъкидлайдилар. Мазкур муалл ифларнинг фикрича,
нущ маданиятининг камчиликлари бола шахсиятига сал-
бий таъсир курсатади. Хусусан,
бола тенгдошлари билан
мулокртда курс, одамови, кунтсиз булиб крлади. Бундан
ташк;ари, бундай болада теварак-атрофни урганишга
булган кдзикдш пасаяди, кейинчалик эса мактабда дарс-
ларни узлаштирмасликка сабаб булади.
Эълон кдлинган тадк,ик,от ишларини умумлаштириб
урганган хрлда. уларнинг купчилигида мактабгача ёш
даги болаларда нущ маданиятини шакллантиришга оид
вазифаларни х,ал
этишга
нисбатан куйидагича ягона
ёндашув заруриятини аник^адик:
—
товушларни
тугри
талаффуз
к,илишни
шакллантириш
(болада
аввало,
нущ
эшитиш
шаклланади, талаффузни у кейинрок, эгаллайди);
— аник, талаффуз х,осил килиш (суз ва суз бирикма-
ларини дона-дона ва аник, талаффуз к,илиш);
— сузни талаффуз кдлганда ургуни тугри куйиш ус
тида ишлаш;
— нутк,нинг орфоэпик жи^атдан тугрилиги устида
ишлаш (бу намунавий адабий талаффуз кридаларининг
жами);
— нутк, суръатини ривожлантириш;
—
нутк,нинг
ифодалилигини
шакллантириш
(нутк,нинг табиий,
эркин,
яъни
нутк,нинг онгли
ифодаланиши);
— нутрий алок,а куникмаларини тарбиялаш;
— нутрий эшитиш
куникмаларини шакллантириш;
— нутрий нафас олишни шакллантириш;
— уз фикрини эркин ва изчил баён этиш малакасини
шакллантириш.
Кузатишлар асосида шундай хулосага келдикки,
мактабгача ёшдаги болаларда нуткдй алокдни тарбия-
лашда тарбиячи ва ота-оналарнинг роли бени^оя катта-
дир.
Болалар нущи устида ишлаш жараёнида:
а) тенгдошлари билан
с у ^ б а т д а
хушмуомала
б у -
лишларига;
б) табиий о^ангда гапиришларига;
в)
сузлашганда сух,батдошининг юзига кдраб туриш-
ларига;
г) кулларини бамайлихотир хрлатда тутиб туришига
эътибор бермок, зарур.
Биз га маълумки, тил билан тафаккур уртасида узвий
алок,а мавжуд.
«Ха^и^атан \ам, тил билан тафаккур бир-бирисиз
яшамайди, — деб ёзади А.М.Бородич. — Гарчи тил билан
тафаккур бир-бирисиз яшай олмаса х,ам
улар узида ай-
нан бир хрдисани ифодаламайди.
Do'stlaringiz bilan baham: