Book · May 020 citations reads 1,735 authors: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

ўлчамсиз катталик 
дейилади. Бу катталик бир номдаги катталикларнинг 
нисбати билан аниқланадиган нисбий (масалан, диeлектрик ўтказувчанлик), логарифмик 
(масалан, eлектр қуввати ва кучланишининг логарифмик нисбати) бўлиши мумкин. 
Ўлчамликларнинг назарияси одатда ҳосил қилинган ифода (формула)ларни тездан 
текшириш учун жуда қўл келади. Баъзан eса бу текширув номаълум бўлган катталикларни 
топиш имконини беради. 
 
3.3. Катталикларнинг бирликлари. Халқаро бирликлар тизими 
 
 
Муайян объектни тавсифловчи катталик шу объект учун xос бўлган миқдор тавсифига 
eга eкан, бу каби объектлар ўзаро биргаликда кўрилаѐтганда фақат мана шу миқдор 
тавсифларига кўра тафовутланади. Бунинг учун eса солиштирилаѐтганда объектлараро бирор 
бир асос бўлиши лозим. Бу асосга солиштириш бирлиги дейилади. Айнан мана шундай 
тавсифлаш асосларига катталикнинг бирлиги деб ном берилган. 
Кўрилаѐтган физикавий объектнинг иҳтиѐрий бир xоссасининг миқдор тавсифи бўлиб 
унинг ўлчами xизмат қилади. Лекин ―узунлик ўлчами‖, ―масса ўлчами‖, ―сифат 
кўрсаткичининг ўлчами‖ дегандан кўра ―узунлиги‖, ―массаси‖, ―сифат кўрсаткичи‖ каби 
ибораларни ишлатиш ҳам лексик жиҳатдан,ҳам теxникавий жиҳатдан ўринли бўлади.Ўлчам 
билан қиймат тушунчаларини бир-бирига адаштириш керак eмас. Масалан, 100 г, 10
5
мг, 10
-4
т - бир ўлчамни 3 xил кўринишда ифодаланиши бўлиб, одатда ―масса ўлчамининг қиймати‖ 
демасдан, ―массаси (...) кг‖ деб гапирамиз. Демак катталикнинг қиймати деганда унинг 
ўлчамини муайян сонли бирликларда ифодаланишини тушунишимиз лозим. 
Катталикнинг ўлчами
 - 
Айрим олинган моддий объект, тизим, ҳодиса ѐки жараѐнга 
тегишли бўлган катталикнинг миқдори бўлиб ҳисобланади. 

---

19