Moydan sovun, sovundan moy kislotalari olish

---

LABARATORIYA -3 
MOYDAN SOVUN, SOVUNDAN MOY KISLOTALARI OLISH 
Ushbu laboratoriya ishida talaba karbon kislotalar mavzusidan olgan nazariy 
bilimlarini mustahkamlaш uchun laboratoriya sharoitida moydan sovun, sovundan 
moy kislotalarni olish reaksiyasini tajriba orqali ko‘radi va shu amaliy ish davomida 
o‘zlarining bilim hamda ko‘nikmalarini oshiradi. 
Reaktivlar
:
Paxta moyi-10 g, Natriy ishqori 40%li -22 ml, 
Sulfat kislota -10 % li -3-5tomchi Suv (qaynatilgan) -20 ml. 
Asosiy reaktsiya: 
R
1
,R
2
,R
3
moy (yog’) larning turli xil radikallari, masalan, C
17
H
35
, C
15
H
35
, C
17
H
33
, C
17
H
31
va x.z.
Xajmi 100ml-li chinni kosachaga 2 ml 
ishqor, 2 ml suv solib qizdiring va 30ml 
paxta moyi soling. Aralshmani shisha 
tayoqcha bilan aralashtirib turib, asta-sekin 
yana 10 ml qaynoq suv qo’shing. 
Aralashtirshni jadallab, kosachaga 20 ml 
ishqorni oz-ozdan qo’shib, reaktsiyani 
qizdirish bilan davom ettiring. Yigirma 
minutlardan keyin aralashmada barqaror 
qaymoqsimon ko’pik hosil bo’lishi kerak. 
Undan ozgina olib suvda eritib ko’ring
.
CH
2 
– O – C
O
R
1
CH – O – C
CH
2 
– O – C
O
R
2
O
R
3
+ 3 NaOH
CH
2 
– OH
CH – OH
CH
2 
– OH
+ 3 R – C
O
ONa

---

Suvda erib ketsa, moyning gidrolizlanishi tugagan bo’ladi, ya’ni sovun
hosil
bo’lib u suvda eriydi. Sovunni reaktsion
aralashmaga osh tuzi qo’shib, ajratib olsa bo’ladi. Tuz qo’shib bo’lgach, aralashmani 
sovuting, sovun eritma yuzasiga qalqib chiqib qotadi. 
Uni tayoqcha bilan yig’ib, ajratib oling. Sovundan 
erkin moy kislotalari olish uchun uning bir qismini 100 ml-li 
stakanchada 50-60 ml suv bilan aralashtirib qizdiring, sovun erib 
ketsin. So’ngra unga 10% li sulfat kislotasida muhit kislotali 
bo’lgunicha qo’shing. Shunda moy kislotalari suv yuzasida moysimon 
qatlam bo’lib ajraladi.
Qatlamning kislota ekanligiga ishonch hosil qilish uchun bir-ikki tomchi 
fenolftalein eritmasidan tomizing. Qatlam qizaradi. Aralashmani sovitib, 
qotib qolgan kislotani ajratib olishingiz mumkin. 

---

лаборатория шароитида
триглицерид 
совун пишириш учун қозон 

 

 

 

 

TAKRORLASh UChUN SAVOL VA TOPShIRIQLAR 

Bir, ikki va to‘rt asosli karbon kislotalarga uchtadan misollar yozing 
va nomlang. 

Sirka kislotasi bilan spirtlarning etrifikatsiya reaksiyasiga misollar 
keltiring. 
OLEIN KISLOTA

---


Asosiy reaksiya tenglamasini yozing. 

Sirka kislotaning izoamil spirti sintezining borish jarayoning ketma-
ketligini so‘zlab bering. 

Moylarning umumiy formulasini yozing. 

Moydan sovun olish jarayoni ketma-ketligini so‘zlab bering. 

Moylarning ishqorlanish reaksiya tenglamasini yozing.