Ўзбекистон статистика ахборотномаси

АМАЗОН
ёки 
ОЗОН
сингари тўла он-лайн компаниялар, ижтимоий 
тармоқлар, мессенжерлар, eBay, 
АВИТО
лар ёҳуд анъанавий оф-лине бизнесга 
ўз электрон тижорат каналларини жойлаштирган савдо тармоқлари, интернет 
дуконлар ва логистик компаниялар мавжуд.

Рақамли иқтисодиёт тезкор бизнес-аналитика таҳлили асосида 
бизнес учун янги ғоялар қидириш ҳамда мижозлар билан тескари алоқани 
амалга ошириш имкониятини берди
. Бу эса потенциал мижозларнинг 
инновацион кутишларига нисбатан реактив равишда таъсир қилиш имконини 
яратди. Бундай ишлар натижасида 
GoogleAnalitics 
ва 
Яндекс.Метрика
каби 
бепул сервислар ҳосил бўлди.

Рақамли иқтисодиёт инновацияларнинг ҳаётий цикли анча камайиши 
билан ҳам тавсифланади[5]
. Бу эса кўплаб янги смартфонлар моделларининг, 
компютерларнинг, мобил иловаларнинг, компъютер ўйинларининг янги 
версиялари тезкорлик билан пайдо бўлишига туртки бўлади. Олимлар ва 
мутаҳассисларнинг фикрларича, транспортда ҳам янги инновацион транспорт 
тизимлари пайдо бўлиши кутилмоқда. Масалан, магнит-левитацион 
воситалар, вакуумли транспорт воситалари, 
Giperloop
тизимлар ва бошқалар 
буларга яққол мисол бўлиши мумкин. 

Жамоавий билимлардан фойдаланган ҳолда инновацион ғояларни 
генерация
қилиш (
mass collaboration, sharing economy
), маҳсулот ва ҳизматлар 
ишлаб 
чиқариш, 
янги 
инновацион 
лойиҳаларни 
молиялаштирш 
(
краудфундинг
) [6]. 

Моддий бойликларни биргаликда истеъмол қилиш имкониятлари 
(sharing economy) 
жамиятнинг кўпчилик аъзоларида моддий бойликларга 
эгалик қилишга бўлган муносабатни ўзгартириб юборди. Масалан, 
ривожланган мамлакатлардаги кўпчлик ёшлар ўзлари учунҳусусий мулк сотиб 
олиш ва унга эгалик қилишга катта қизиқиш билдирмаяптилар [5]. Чунки улар 
учун ҳаётий эркинлик, маънавий ҳатти-ҳаракатлар эркинлиги ва ҳиссиётларга 
берилиш, дунё мамлакатларига саёҳатлар, экологик туризм тадбирлари кўпроқ 
аҳамиятга эга бўлиб қолди.

Истеъмолчиларда маҳсулот ёки хизмат ҳақида фикр ҳосил қилишда 
ижтимоий тармоқларнинг аҳамияти тобора ошиб бориши
. Чунки ҳозирги 
кунларда ижтимоий тармоқларда ишлаш ва мулоқот қилиш барча ёшлар 
ҳаётининг ажралмас қисми бўлиб қолгани ҳеч кимга сир эмас. 

Интеллектуал мулкка эгаликнинг янги лицензия турлари (ҳалқ 
лицензиялари – Public License) пайдо бўлиши [7]
. Бунда яратилган маҳсулот 
ёки ҳизматга кўпчиликнинг эгалик қилиш қоидаси амал қилади. Масалан, ҳалқ 

---

Давлат статистика қўмитасининг “Ўзбекистон статистика ахборотномаси” илмий электрон 
журнали. 2019 йил, 2-сон 
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 
5 
томонидан интеллектуал мулкка эгалик қилишга имкон берадиган