2 amaliy mashg’ulot mavzu: kimyoning asosiy qonunlari

---

2 
-
 AMALIY MASHG’ULOT 
MAVZU: 
 KIMYONING ASOSIY QONUNLARI 
Maqsad:
Kimyoning asosiy qonunlarini o’rganish. Reaktsiyada ishtirok 
etayotgan moddalar massalari, tarkibi, tuzilishi to’g’risidagi ma’lumotlarga ega 
bo’lish.
1.
 
M. V. Lomonosovning atom
-
molekulyar ta’limoti 
 
1741 yilda ulug’ rus olimi M.V. Lomonosov o’zining atom-molekulyar 
nazariyasini yaratdi. M.V. Lomonosov ta’limotining asosiy printsiplari 
quyidagilardan iborat: 
Barcha moddalar mayda zarracha - 
korpuskula (molekula)lar
dan iborat. 
Korpuskulalar muayyan kimyoviy xossalarga ega yanada mayda zarrachalardan - 
element (atom)lar
dan iborat. Atomlarning miqdoriy qonuniyat bilan o’zaro 
birikuvidan korpuskulalar hosil bo’ladi. Har bir moddaning tarkibini 
korpuskulaning tarkibi ko’rsata oladi.
Korpuskulalar bir xil zarrachalardan tuzilishi mumkin, bunda bir jinsli 
korpuskulalar hosil bo’ladi, bir jinsli korpuskulalar oddiy moddaning 
zarrachalaridir; korpuskulalar turli zarrachalardan tarkib topsa, har xil jinsli 
korpuskulalar hosil bo’ladi, bular murakkab modda, ya’ni kimyoviy birikma 
zarrachalaridir. Korpuskulaning xossalari uni tashkil etgan zarrachalarning 
xossalari, soni va joylashishiga bog’liq
.
Shuning uchun moddalarning turi 
nihoyatda ko’p. 
M.V. Lomonosov qizish, sovish va kimyoviy o’zgarishlar korpuskulalarning 
harakatidan kelib chiqadi, degan fikrni ilgari surdi hamda atom va molekula 
tushunchalarini, ular orasidagi farqni birinchi bo’lib oydinlashtirib berdi. 
2.
 
Massalar saqlanish qonuni 
 

Atom-molekulyar ta’limot asosida M.V. Lomonosov quyidagi xulosaga 

keldi: