Зиёвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

“Аллоҳ – Ундан бошқа 
(ибодатга муносиб)
 илоҳ йўқ 
(бўлган)
 Зотдир. Унинг гўзал исмлари бор”
(“Тоҳо” сураси, 8-оят). 
Аллоҳдан ўзга ҳақ маъбуд йўқ. Аллоҳ таоло исмларида, сифатларида, тасарруфида, ҳукмида Ягона. 
Унинг исмлари чиройли. Барча комил сифатлар, гўзал исмлар фақат Аллоҳга хос. 
Бошқа оятда айтилади: 
“--------------------------- Арабий матн --------------------------“ 
“
(Эй Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам),
“Аллоҳга дуо қиласизларми, Раҳмонга дуо 
қиласизларми, қайсисига дуо қилсангиз ҳам, бари бир. Гўзал исмлар Уникидир”, деб айтинг”
(“Исро” сураси, 110-оят). 
Ривоят қилинишича, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам бир куни “Ё Аллоҳ! Ё Раҳмон!” 
деб дуо қилаётганларини мушриклар эшитиб қолиб, “Муҳаммад якка худоликка чақирарди. Ўзи бўлса 
иккита худога дуо қиляпти”, деб гап тарқатишибди. Уларнинг жоҳилона тушунчасига жавобан 
юқоридаги оят нозил бўлган экан (Ибн Жарир – Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳудан – ривоят 
қилган). 
Аллоҳ таоло айтади: 
“--------------------------- Арабий матн --------------------------“ 
“Охиратга имон келтирмайдиганлар энг ёмон сифат эгаларидир. Аллоҳ эса энг юксак хислат 
Соҳибидир. У қудратли ва ҳикмат Эгасидир”
(“Наҳл” сураси, 60-оят).

---

21 
Аллоҳга, охират кунига, қиёматда ҳисоб-китоб бўлишига ишонмайдиган кимсалар энг ёмон сифат 
(куфр, ширк, жаҳолат) эгаларидир. Уларнинг нуқсон-камчиликлари кўп. Аллоҳ таоло энг юксак, улуғ 
сифатлар Соҳибидир. Жумладан, Аллоҳ фарзанддан беҳожат. У Қудратли, ҳамма нарсани Билувчи, 
истаган ишини қилувчидир. 
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Аллоҳнинг 
тўқсон тўққизта исми бор. Ким уларни ёдласа, жаннатга киради. Албатта, Аллоҳ тоқдир, тоқни яхши 
кўради” (Бухорий, Муслим, Термизий, Насоий, Ибн Можа ривояти). 
Яна бир ривоятда айтилишича, ким мана шу исмларни санаса, жаннатга киради. 
Демак, кимда-ким Аллоҳ таолонинг гўзал исмларини қалбига жойласа, уларнинг мазмун-моҳиятини 
яхшилаб ўрганса, асмоул ҳусна билан Аллоҳга дуо-илтижо этса, жаннатга киради. 
Бунда қуруқ ёдлаш ёки санаш етарли эмас, балки Аллоҳнинг гўзал исмларини билиб, сидқидилдан 
амал ҳам қилиш лозим. Масалан, банда Аллоҳнинг Ар-Раҳим, Ал-Карим исмларини ўқиганида меҳрибон, 
сахий бўлишга интилади. Ал-Жаббор, Ал-Азим, Ал-Мутакаббир исмларини ўқиганида кибрдан 
сақланади, камтар, мулойим бўлади. Ал-Ғафур, Ар-Рауф, Ал-Афув исмларини ўқиганида Аллоҳнинг 
раҳматидан умид қилади. Ал-Азиз, Ал-Мунтақим исмларини ўқиганида Аллоҳнинг азобидан қўрқади, У 
Зотга тақво қилади. 
Набавий ҳадис матнида Аллоҳнинг гўзал исмларидан 99 таси зикр қилинган. Уларнинг шарҳини 
қуйида кўриб чиқамиз: 
1. Аллоҳ. 
Ўз сифатида, зотида ягона, ибодат қилиш учун энг муносиб, ундан бошқа илоҳ йўқ Зот. 
“Аллоҳ” исми Парвардигоримизнинг жами гўзал исмлари маъносини ўзида жамлаган. 
2. Ар-Раҳмон.
Ўта Меҳрибон, карамли, барча махлуқотларга, жумладан, кофирга ҳам, мўминга ҳам ризқ берувчи 
Зот. 
“Раҳмон” сифати фақат Аллоҳ таолонинг Ўзига хос. Бу сифат Ундан бошқасига ишлатилмайди. 
3. Ар-Раҳим. 
Меҳрибон, Раҳмли, қиёмат куни фақат мўминларга раҳм қилувчи, Ҳақиқий имон келтирганлар 
гуноҳини авф қилиб, жаннатга киритувчи. 
“Ар-Раҳим” сифати “Ар-Раҳмон”дан хосроқ бўлиб, “Охиратда фақат мўминларга шафқат қилувчи” 
маъносини билдиради. 
Юқорида “Ар-Раҳмон” сифатини Аллоҳ таолодан ўзгага қўллаб бўлмаслиги айтилди. Лекин 
“Раҳим” Аллоҳдан ўзгаларга, жумладан, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламга нисбатан 
қўлланилиши мумкин (Қаранг: “Тавба” сураси, 128-оят).