Review of law sciences 7

Юридик фанлар ахборотномаси Вестник юридических наук
/
/ Review of law sciences
117
Тўртинчи
йўналишда
жиноий
жазо
тайинлаш
амалиётини
такомиллаштириш
масалаларига эътибор қаратилади.
Жумладан Ўзбекистон Республикасининг
йил
августдаги Жиноят кодексига
,
1999
20
“
айрим ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида ги
”
Қонуни билан ЖКнинг бир қатор
моддалари
ва бош
(180, 181, 184, 185
қ.) етказилган моддий зарар уч карра миқдорда
қопланган тақдирда
озодликдан ма
,
ҳрум қилиш тариқасидаги жазо қўлланилмаслиги
тўғрисидаги қисм билан тўлдирилди.
Шунингдек
Жиноий
,
“
жазоларнинг
либераллаштирилиши
муносабати
билан
Ўзбекистон Республикасининг Жиноят Жиноят
,
-процессуал кодекслари ҳамда Маъмурий
жавобгарлик тўғрисидаги кодексга ўзгартишлар ва
қўшимчалар киритиш ҳақида ги
”
Ўзбекистон Республикасининг
йил
августдаги
2001
29
Қонуни билан Жиноят кодексининг
анчагина моддаларига
ва бош
(167, 168, 170
қ.) етказилган моддий зарарнинг ўрни қопланган
тақдирда озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазонинг қўлланилмаслиги тўғрисидаги
қисм билан тўлдирилди Шу муносабат билан айбдорнин
.
г бир неча жиноятлари учун жазо
тайинлашда айрим муаммолар пайдо бўлди.
Чунки агар шахс содир этган айрим жиноятлари натижасида етказилган зарарнинг
ўрнини лозим даражада қоплаган тақдирда айнан шу жиноятлар учун озодликдан маҳрум
қилиш тариқасидаги жазолар тайинланмаслиги ўз навбатида бош
,
қа жиноятлари учун эса
озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазо тайинлаш назарда тутилиши мумкин.
Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг 43-моддасида жазоларни бир неча жиноятлар учун
тайинлаш усулига қараб икки гуруҳга бўлиш мумкин булар
,
:
1) бир-бири билан қўшиш мумкин бўлган жазолар;
2) қўшиш мумкин бўлмаган ва алоҳида ижро этиладиган жазолар.
Қўшиш мумкин бўлган жазоларга озодликни чеклаш ахло
,
қ тузатиш ишлари хизмат
,
бўйича чеклаш мажбурий жамоат ишлари интизомий
,
,
қисмга жўнатиш киради.
Шуни алоҳида таъкидлаш керакки бу жазолар бир
,
-бири билан қўшилмай ЖКнинг
,
61-
моддасида белгиланган қоидаларга кўра фақат озодликдан маҳрум қилиш жазосига
қўшилади Агар тайинланган жазолар бир хил бўлса олдинги параграфда айтилганидек
.
,
,
қоплаш, қисман ёки тўла қўшиш орқали ягона жазо тайинланади Бу ерда гап фа
.
қат
тайинланган жазолар ҳар хил бўлса ягона жазо тайинлаш устида кетмо
,
қда.
Алоҳида ижро этиладиган асосий жазоларга жарима ва муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш
тариқасидаги жазолар киради ва улар бошқа турдаги жазоларга қўшилмай ало
,
ҳида-алоҳида
тайинланади Масалан жиноятлар жами тари
.
,
қасида квалификация қилинган жиноятларнинг
бири учун ахлоқ тузатиш ишлари иккинчиси учун жарима тайинланган бўлса уларнинг
,
,
ҳар
иккаласи асосий жазо сифатида алоҳида-алоҳида тайинланади.
Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг 61-моддаси мазмунига кўра ҳар хил турдаги
жазолар қўшилганда фақат озодликдан маҳрум қилишга озодликни чеклаш ахло
,
қ тузатиш
ишлари хизмат бўйича чеклаш мажбурий жамоат ишлари интизомий
,
,
,
қисмга жўнатиш
жазоларини қўшиш мумкин Биро
.
қ ЖКнинг 61-моддаси мазмунига кўра озодликни чеклаш
ёки мажбурий жамоат ишлари жазосини ахлоқ тузатиш ишлари билан қўшиб ҳисоблаш
мумкин эмас
улар фа
,
қат озодликдан маҳрум қилиш жазосига қўшилади. Қайд этиш
лозимки жи
,
ноят қонунида озодликдан маҳрум қилишдан бошқа турдаги жазоларнинг бир-
бири билан қўшиб ягона жазо тайинлаш қоидаси назарда тутилмаган.
Бизнингча
ЖКнинг Махсус
,
қисми нормаларида етказилган моддий зарар лозим
даражада
қопланган
тақдирда
озодликдан
маҳрум
қилиш
тариқасидаги
жазо
қўлланилмаслиги ҳам айрим муаммоларни келтириб чиқаради Масалан
.
, қилмишни 167-
модданинг 2-қисми ва 228-модданинг 1-қисми билан жиноятлар жами тариқасида
квалификация қилинган бўлиб жиноятларнинг бири учун озодликдан ма
,
ҳрум қилишдан
бошқа яъни озодликни чеклаш ёки ахло
,
қ тузатиш ишлари иккинчиси учун эса мажбурий
,
жамоат ишлари тариқасидаги жазо тайинланган бўлса ягона жазо тайинлаш тартиби
,
қандай
бўлади
Бизнингча
ЖКнинг Махсус
?
,
қисми моддалари санкциясида назарда тутилган
алоҳида ижро этиш мумкин бўлган жазо турларини назарда тутувчи санкцияларни янада
кенгайтириш ёхуд озодликдан ма ҳрум қилишдан бошқа турдаги жазоларнинг бир-бири
билан қўшиб ягона жазо тайинлаш қоидаси киритилиши мақсадга мувофиқ.

---

Юридик фанлар ахборотномаси Вестник юридических наук
/
/ Review of law sciences
118
Жиноий жазоларни қўшиш ва ҳисоблашдаги навбатдаги муаммо назаримизда судлар
,
,
томонидан жазо тайинлашда дастлабки қамоқ вақтини ҳисобга олиш билан боғлиқ.
Маълумки ЖКнинг
,
62-моддасига кўра суд жазо тайинлаш вақтида дастлабки қамоқ
вақтини ҳисобга олади Жиноят процессуал кодексининг
.
242 -моддасига биноан ЖКда уч
йилдан ортиқ муддатга озодликдан ма ҳрум қилиш тариқасидаги жазо назарда тутилган
қасддан содир этилган жиноятларга доир ҳамда эҳтиётсизлик оқибатида содир этилиб,
бунинг учун ЖКда беш йилдан ортиқ муддатга озодликдан ма ҳрум қилиш тариқасидаги жазо
назарда тутилган жиноятларга доир ишлар бўйича эҳтиёт чораси сифатида қамоққа олиш
қўлланилади ЖКнинг
.
62-моддасида келтирилган жазо тайинлаш вақтида суд томонидан
ҳисобга олинадиган дастлабки қамоқ – эҳтиёт чораси сифатидаги қамоққа олишни англатади.
Маълумки, Ўзбекистон Республикасининг
йил
сентябрдаги ЎР
2014
4
Қ–373-сонли
Қонуни билан ЖПКга гумон қилинувчига айбланувчига ёки судланувчига нисбатан
,
қамоққа
олиш тарзидаги эҳтиёт чорасини танлаш учун асослар мавжуд бўлганида унинг ёшини,
соғлиғи ҳолатини оилавий а
,
ҳволини ва бошқа ҳолатларни ҳисобга олган ҳолда қамоққа
олиш мақсадга номувофиқ деб топилган тақдирда уй қамоғи тариқасидаги эҳтиёт чораси
қўлланилиши мумкинлиги тўғрисидаги норма киритилган.
Бироқ амалдаги ЖКда жазо тайинлашда уй қамоғи муддатини ҳисобга олиш тартиби
назарда тутилмаган Ва
.
ҳоланки статистик маълумотларга кўра
,
2015–2016 йилларда ҳамда
2017
505
йилнинг биринчи чорагида судлар томонидан жами
нафар шахсга нисбатан уй
қамоғи тарзидаги эҳтиёт чораси қўлланилган
Мазк
[4].
ур ҳолат ушбу шахсларга нисбатан
жазо тайинлашда судлар томонидан ЖКнинг 62-моддаси тартибида уй қамоғи муддатини
ҳисобга олишда турлича ёндашувлар келиб чиқишига замин яратади.
Бу борадаги хорижий давлатлар тажрибасини ўрганилганда Германия
Россия
,
Федерацияси
Беларусь ва
,
Қозоғистон Республикалари жиноят қонунчилигида жазо
тайинлашда уй қамоғи муддатини ҳисобга олиш тартиби белгиланганлиги аниқланди.
Бизнингча ю
,
қоридагилардан келиб чиқиб ЖКнинг 62-моддасига судлар томонидан
жазо тайинлашда уй қамоғи тарзидаги эҳтиёт чораси муддатини ҳисобга олишни назарда
тутувчи ўзгартиш киритилиши мақсадга мувофиқ.
Хулоса
қилиб
айтганда
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодексини
,
такомиллаштириш истиқболлари олдида турган вазифаларнинг амалга оширилиши “2018–
2021
йилларга
мўлжалланган
Жиноят
ва
жиноят-процессуал
қонунчиликни
такомиллаштириш Концепция сининг ишлаб чи
”
қилиши ва уни ҳаётга татбиқ этилиши,
мамлакатимизда амалга оширилаётган демократик ислоҳотларни мустаҳкамлашга, қонун
устуворлигини таъминлашга ва энг асосийси халқимизнинг, ҳар бир фуқаронинг ҳуқуқ ва
эркинликларини ҳимоя қилишга хизмат қилади.