Toshkent davlat agrar universiteti nukus filiali

23-MAVZU. INVESTITSIYAVIY LOYIHALASHTIRISHNING MOLIYAVIY - MATEMATIK
ASOSLARI.
Pullarning vaqt oralig`idagi qiymati konsepsiyasi quyidagi asosiy tamoyilga asoslangan: Hozirgi
kundagi bir so’mning qiymati, kelajakda olinadigan bir so’m qiymatidan katta, chunki u investitsiya sifatida
kiritilishi va qo’shimcha foyda olib kelishi mumkin. Investitsiyaviy loyihalar iqtisodiy samaradorligini
baholash aynan ushbu tamoyilga asoslangan.
Bu tamoyil pullarni vaqt oralig`idagi qiymati konsepsiyasini yuzaga keltiradi. Konsepsiyasining
asosiy mazmuni shundaki, pullarning qiymati vaqt o’tishi bilan, pul va qimmatli qog`ozlar bozorlaridagi
daromadlilik me'yorini hisobga olgan holda o’zgarib turadi. Daromadlilik me'yori sifatida ssuda foizi
me'yori yoki oddiy va imtiyozli aksiyalar bo’yicha dividendlar to’lash me'yori qabul qilinadi.
Investitsiyalash odatda uzoq muddatli jarayon ekanligini hisobga oladigan bo’lsak, investitsiyaviy
amaliyotda, odatda, investitsiyalash jarayonining boshidagi pullar qiymati, kelajakdagi foyda ko’rinishidagi,
qaytarilishi lozim bo’lgan pullar qiymati bilan taqqoslanadi. Pul mablag`larini kiritish va qaytarishdagi
qiymatlarini taqqoslash jarayonida ikkita asosiy tushuncha qo’llaniladi:
pullarning hozirgi qiymati va
pullarning kelajakdagi qiymati
.
Shunday qilib, bitta pul summasini ikkita nuqtai nazardan ko’rib chiqish mumkin:
A) hozirgi qiymati nuqtai nazaridan
B) kelajakdagi qiymati nuqtai nazaridan
Ammo, kelajakdagi pullarning arifmetik qiymati har doim yuqori.
 Foizlar nazariyasi
Foizlar nazariyasining asosiy formulasi pullarning kelajakdagi qiymatini aniqlaydi:
,
Bu yerda: P – kiritilgan pul summasining hozirgi qiymati;
F – pullarning kelajakdagi qiymati;
n – qo’yilma amalga oshirilayotgan vaqt davrlari soni;
r – qo’yilmaning daromadlilik me'yori.
Kelajakdagi muayyan pul summasining hozirgi kundagi qiymati esa
formuladan kelib chiqadi:
,