Ilmiy rahbar: f-m f. n dotsent A. Mamadaliyev

LABORATORIYA   ISH 

Yoritilganlikning masofaga  bog'liqligini o'rganish 

Ishning  maqsadi:  fotoelement  yordamida  yoritilganlikning  manbadan  fotoelementgacha 

bo'lgan masofaga bog'liqligi qonuniyatini o'rganish. 

Kerakli  asbob  va  uskunalar:  1)  fotoelement;  2)  taglikka  o'rnatilgan  yorug'lik  manbayi;  3) 

galvanometr; 4) taglik yoniga o'rnatilgan chizg'ich. 

QISQACHA NAZARIYA 

Yorug’lik  manbai  yoki  yorug'lik  oqimining  energetik  parametrlarini  o'rganish  katta 

ahamiyatga ega. Ular yordamida optik sistema va turmushda kerak bo'ladigan yorug'lik sharoitlari 

va xususiyatlari o'rganiladi. 

Biror yuzdan vaqt birligida oqib o'tgan yorug'lik energiyasi yorug'lik oqimi (Ф) deyiladi: 

t

W

Ф



          (1) 

Yorug'lik oqimi birligi - lumen (lm). 

Birlik fazoviy burchak bo'yicha tarqaluvchi yorug’lik oqimi yorug'lik kuchi (I) deyiladi: 





Ф

I

             (2) 

---

 

38 

bu  yerda   



—  fazoviy  burchak  bo'lib,  steradian  (sr)  birligida,  I—  kandela  (cd)  birligida 

oichaniladi: 

sr

lm

сd

1

1

1



     (3) 

Yuz birligiga normal tushuvchi yorug’lik oqimi yoritilganlik  deyiladi: 

S

Ф

E



          (4) 

Nuqtaviy manbadan r masofada turgan yuzning yoritilganligi  

 

2

cos

r

I

E





  formula bilan aniqlanadi. Bu yerda 



 — yorug’likning 

 tushish burchagi. 

Agar   

0

0





  bo’lsa,  ya'ni  nurlar  yuzaga  tik  tushsa,  unda   

2

r

I

E



  bo’ladi.  Tajribada  shu 

qonuniyat tekshiriladi. 

Buning uchun 

f

I

 fototokning  

2

1

r

 ga bog’liqlik grafigi chiziladi, chunki  

f

I

Ф

E

~

~

  va   

2

r

I

E



  qonuniyatning bajarilishi tekshiriladi.