Baktria press Тошкент 2013 Ўзбекистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Тараққиёт Дастури

33. Менга ишсизлик нафақаси доимий равишда тўланмаслиги ҳақида эшит
-
дим. Бундай бўлса, Бандликка кўмаклашиш марказига мурожаат қилишимга 
арзийдими?
Албатта. Меҳнат кодексининг 65-моддаси 2-чи қисмига кўра, ҳақиқатдан ҳам 
ишсизлик нафақаси кўпи билан:

---

20
4-БОБ
#
ишдан ва иш ҳақидан (меҳнат даромадидан) маҳрум бўлган ёки узоқ (бир 
йилдан ортиқ) танаффусдан кейин меҳнат фаолиятини қайта бошлашга ҳаракат 
қилаётган шахсга ўн икки ойлик давр мобайнида йигирма олти календарь ҳафта;
#
илгари ишламаган ва биринчи марта иш қидираётган шахсга эса ўн уч 
календарь ҳафта мобайнида тўланади.
Шу билан бирга, ишсизлик нафақасини тўлашни Бандликка кўмаклашиш ва аҳо-
лини ижтимоий муҳофаза қилиш марказларининг ягона ва энг асосий вазифаси 
деб бўлмайди. Меҳнат кодексининг 64-моддасига мувофиқ, ишсиз деб эътироф 
этилган шахсларга ишсизлик нафақасидан ташқари:
#
қарамоғидагиларни ҳисобга олган ҳолда моддий ёрдам бериш;
#
касб ўрганиш, малака ошириш ёки қайта тайёрлаш даврида стипендия 
тўланиши ҳамда шу даврни меҳнат стажига қўшиш;
#
ҳақ тўланадиган жамоат ишларида қатнашиш имконияти таъминланади.
Бироқ, иш қидираётган шахслар учун Бандликка кўмаклашиш ва аҳолини 
ижтимоий муҳофаза қилиш марказларининг энг асосий вазифаси — бу уларни 
мақбул келадиган иш танлаш ва ишга жойлашишга бепул ёрдам беришни, бепул 
касбга тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малкасини оширишга йўналтириш ҳисобланади.
34. Менинг ўғлим ишсиз сифатида рўйхатга олинган эди, бироқ, кейинчалик 
гарчанд ишга кирмаган бўлса ҳам уни рўйхатдан чиқариб юборишди. Бандликка 
кўмаклашиш марказлари ходимларининг бундай қилишга ҳаққи борми?
«Аҳолини иш билан таъминлаш тўғрисида»ги Қонуннинг 3-моддасига мувофиқ 
сизнинг ўғлингиз:
#
меҳнат органларида рўйхатга олинган кундан бошлаб ўн кун ичида таклиф 
этилган мақбул келадиган ишни икки марта рад этган;
#
рўйхатга олинган кундан бошлаб ўн кун ичида мақбул келадиган ишни 
қидириш мақсадида узрсиз сабабларга кўра меҳнат органига келмаган бўлса, 
Бандликка кўмаклашиш маркази ходимининг хатти-ҳаракатлари тўғри ҳисобланади.
Бундай ҳолларда Сизнинг ўғлингиз таклиф этилган ишдан бош тортган кундан 
ёки мақбул келадиган ишни қидириш мақсадида узрсиз сабабларга кўра меҳнат 
органига келмаган кундан бошлаб ўттиз календарь кун ўтганидан кейин иш 
қидираётган сифатида қайта рўйхатдан ўтишга ҳақли бўлади.
35. Мен мутахассислик бўйича иқтисодчиман, иш стажим 12 йил. Бандликка 
кўмаклашиш ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш марказида ишсиз сифатида 
рўйхатдан ўтганимдан кейин, фикримча, менга малакамга нисбатан пастроқ 
лавозим таклиф қилинди. Бандликка кўмаклашиш ва аҳолини ижтимоий 
муҳофаза қилиш маркази ходимлари таклиф қилган ишни мақбул келадиган иш 
эканлигини ва рози бўлмасам, менга қайта тайёргарликдан ўтишни таклиф 

---

21
4-БОБ
қилишлари мумкинлигини айтдилар. Айтингчи, Бандликка кўмаклашиш 
ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш маркази ходимлари ҳақми ҳамда қандай 
иш мақбул келадиган иш деб ҳисобланади?
Меҳнат кодексининг 61-моддаси 2-чи қисмига мувофиқ, ишдан ва иш ҳақидан 
(меҳнат даромадидан) маҳрум бўлган шахслар учун уларнинг касб тайёргарлигига 
мос бўлган, ёшини, соғлиғи ҳолатини, меҳнат стажини ва аввалги мутахассислиги 
бўйича тажрибасини, янги иш жойининг транспортда қатнаш жиҳатидан қулайли-
гини инобатга олувчи, иш мақбул келадиган иш деб ҳисобланади. Агар Бандликка 
кўмаклашиш ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш маркази ходимлари ушбу 
қоидага асосан иш тутган бўлсалар, уларнинг хатти-ҳаракатлари тўғри.
Ишсизликнинг дастлабки даври тугаганидан сўнг касбига (мутахассислигига) мос иш 
топиб бериш мумкин бўлмаган тақдирда, унинг қобилиятини, кучини, олдинги тажриба-
сини ва унга қулай бўлган таълим воситаларини ҳисобга олиб, касбини (мутахассислигини) 
ўзгартиришни талаб қиладиган иш, мақбул келадиган иш деб ҳисобланиши мумкин.
Эътибор қаратиш лозимки, Меҳнат кодексининг 63-моддасига кўра, агар иш:
#
яшаш жойини ўзгартириш билан боғлиқ бўлса;
#
таклиф этилган иш доимий яшаш жойидан анча узоқ бўлса ва транспортда 
қатнаш жиҳатдан қулай бўлмаса;
#
таклиф қилинган ишда иш ҳақи шу мутахассислик ва касб учун белгиланган 
энг кам миқдордан оз бўлса;
#
ишни рад этиш узрли сабаблар билан асосланган бўлса, бундай иш мақбул 
келадиган иш деб ҳисобланиши мумкин эмас.