Samarqand qishloq xo’jalik instituti qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalash va mahsulotlarni qayta ishlash fakulteti «Umumiy texnika fanlari va hayot faoliyati xavfsizligi»

Lazer yordamida payvandlash 
Bu usulda metallarni payvandlashda issiqlik manbai 
sifatida maxsus qurilmada hosil qilinadigan kuchli yoruglik 
nuri (lazer)dan foydala- niladi. 
Lazer nurida payvandlash sxemasi rubin pristali 
2,
ksenon lampa
 1
, linza
 4
va nur 5 dan iborat (32- rasm). 
Silindrik rubinning kristall sterjen torslari jilolanib 
kumush bilan qoplangan bulib, u optik qaytargich xizmatini 
bajaradi. Ksenon lampa yonganda xrom atomlari uyg‘onib va 
betartib fotonlar ajralib, ular yana dastlabki holatga qaytadi. 
Kristall o‘qi bo‘ylab ajraluvchi fotonlarning bir qismi yangi 
fotonlar ajratadi. Ular kristall toretsidan tashkariga jadal utib 
linza
4
da bir nuqtaga tuplanib nur
5 
zagotovka
6
ga 
yo‘naltiriladi. Lazer nuridan asbobsozlikda kalinligi 0 , 1 — 1
mm bo‘lgan metallarni payvandlashda foydalaniladi. 
 
 
Nazorat uchun savollar 
1.
1. Plazma yordamida payvandlashni tishuntiring? 
2.
2. Lazer yordamida payvadlash sxemasini chizing? 
 
31 – rasm.
Plazma yordamnda payvandlashsxemasi:
a – bilvosita; b – bilvosita: 1 – volfram elektrod; 2 – yoy; 3 – gorelka soplrsi; 4 – soplo 
konali; 5 – zagotovka; 6 – plazma oqimi 
32-rasm.
Lazer nurida 
payvandlash sxemasi:
1-rubin kristali; 2-ksenon 
lampa; 
3-sovitkich; 
4-
linza; 5-nur; 6-zagotovka 

---

38 
11. Mavzu:
Elektron nur yordamida payvandlash 
Reja: 
1. Metallarni elektron-nur bilan payvandlash 
2. Termit bilan payvandlash 
Metallarni elektron-nur bilan payvandlash 
Bu usuldan turli kalinlikdagi (0,01— 100 mm), suyuklanishi 
qiyin bulgan (Mo, W, Ti pa boshsalar) va ximiyaviy aktiv 
metallar (Zr, Ur, Be va boshqalar) qamda ularning 
qotishmalarini payvandlashda foydalaniladi. Bu usulda vakuum 
kameraga kiritilgan metallarning payvanlash joyiga bir necha 
sekund davomida elektron- nur yuborilganda payvandlash joyi 
suyuqlanib soviganda kristallanib payvandlanadi (33-rasm). 
Buning uchun payvandlanuvchi metallarni 133-10
-4
-133• 10
-5
Pa 
li vakuumli kameraga kiritib, ularning payvandlanish joyiga 
elektron deb ataluvchi qurilmaniig volfram uramli spiral 
katodiga transformatordan 10 – 35 kV tok yuborilganda u tezda 
2500° S qizib, uzidan juda katta tezlikda (4–5 m/s) elektronlar 
ajratadn. 
Ular 
elektromagnit 
linzadan 
utganda 
katta 
konsentratsnyali nurga utib, payvandlaiuvchi metall (anod) 
yuziga (0,1—20 mm
4
) yrnalganda, uni bombardimon qiladi. 
Natijada nurning kinetik eiergiyasi issitslik eiergiyasiga aylanib 
ko‘p mnqdorda issiqlik (5000° — 6000° C) ajraladi. Bu energii 
darhol bu yuzani suyuqlantiradi va nur olinishi bilan bu 
uchastka kristallanib payvandlanadi.