X XI ... Biroq taqdir P om peyni q a n d a y d ir darajada bu g ‘alabaning
(Spartak boshchiligidagi qullar q o 'z g 'o l o n i ustidan)
islitorokchisi
qildiki, j a n g m ay d o n id a n besli m ing q o c h o q la r uni qoMiga tushdi.
Barcha
asirlarni oMimga hukm qilib, P o m p ey shoshilinch senatga
yozdi, k r a s s gladiatorlarini ochiq j a n g d a tor-m or qildi, u, Pom bey
esa, urushni ildizi bilan s u g ‘irib oldi.
P lu ta rx . P o in p cy
1 Gargan lo g ‘lari yonida
Ipuiiya viloyali.
2. Pisen - О 'rta Italivadagi viloyat.
3 Furiy - Italiyani ja n u h i
4 Lisiniy Krass - suvoriy Rimning eng boy odami, er avv. 72-yild a konsul.
er avv. 5 5 -yild a triumvir.
5. Sam nium
О ‘rta Italiyadagi tog 'li viloyat.
Хрест оматия no истории Оревнего мира. М., 1901 239 стр
Tayanch ihorahir: fiitseron, Puhliv Kvintsiy, Gay I erresga qarshi nutq. Sezar,
Antoniy. Sitseronning 150 g a yaqin nutqi, Sitsiliya, provinsiya, pretor, Appian.
Kapuya, l ariniy, Spartak, h uriy (Italiya), Gay Svetoniy, Plolomey. plebey, Gay
Kassiy, M artida
2-§. H okim iyat uchun kurash. Im periyaning o ‘rnatilishi
Sezarni Rim da hokim iyatni bosib olishi
Plutarx Sezar to‘g ‘risida
III ... Sezar, x a b a r berishlaricha, va tabiatan ham dav lat ishlarida
oliy darajada q obiliyatlarga va chiroyli s o ‘zlashga ega edi, o ‘z qobi-
liyatlarini sid q id ild an m ash q qilar edi, s o ‘zsiz unga bu s a n ’atda ikkin
chi o ‘rin
tegishli edi; h o k im iy at va qurol kuchi bilan birinchi boMish
uchun k o 'p r o q g ‘a m x o ‘rlik qilib, biroq chiroyli s o ‘z lash d a birinchi
b o ‘ lishdan bosh tortdi; harbiy va fuqarolik ish lari bilan m a s h g ‘ul
b o ‘ lib. ularni y o rd a m i bilan u o ‘ziga davlatni b o ‘y su n d irib , notiqlik
s a n ’ati unga tabiat k o ‘rsatgan c h e g a ra g ac h a borm adi ...
IV.
.. . R i m n i o 'z i d a S ezar sudlarda o ‘zining ajoyib h im o y a nutq-
lari bilan y o rq in y utuqlarga erishdi, o ‘zining x u s h m u o m a la lig i, y u m
shoq m u lo z a m a ti bilan odd iy xalqni yaxshi k o ‘rishiga erishdi, chunki
uning y o sh id a n kutilgandan k o ‘ra, har bir к ish iga e ’tiborli edi. Ha,
uning ziyofat, bazm lari va u m u m a n yorqin turm ush tarzi d avlatda
274
uni
ta's irini sekin - asta o ‘sisliiga
olib keldi.
Boslida S e z a rn in g
x asad ch ilari m a b la g 'la r i tugashi bilan
b ird a n ig a unitiladi deb, b u n g a
e ’tibor berm adilar. Faqat kech b o 'lg a n d a . bu kuch s h u n d a y o 's i b ,
unga qarshi biror nim ani qarshi q o 'y i s h qivin b o 'l g a n d a va m a v ju d
tuzum ni inkor qilishga y o 'n a lg a n d a , u la rtu s h u n d ila r, har q a n d a y ishda
boshlanishni a h am iy atsiz deb hisoblash m u m k in em as. B o s h la n is h d a
y o 'q q ilin m ag an narsa tez o 's a d i, chu n k i o 'z i g a e ’tiborsizlikka t o 's i q -
siz rivojianishga shart - sharoit topadi. Sitseron, ehtim ol Sezarni
faoliyatini shubhali x a v f tu g 'd ira d ig a n d e b h isoblagan birinchi o d am
edi, u tashqi k o 'rin is h i b o 'y ic h a sokin d e n g iz g a o 'x s h a b , o so y ish ta
b o 'lg a n bu kish id a y u m sh o q lik va q u v n o q lik
niqobi ostida dadil va
q a t ’iy x arakterni k o 'rd i. U Sezarn in g barcha fikr o 'y la ri, fao liy at
tarzida tiranning niyatlarini k o 'r a y o tg a n in i aytgan edi. “ L ekin, -
q o 's h i b q o 'y d i u - uni sochlari puxta y otqizilgani va u boshini bir
b a r m o g 'i bilan q ash ib q o 'y ish in i k o 'r ib , m en g a bu odam s h u n d a y
jin o y a tn i Rim davlat tuzum ini y o 'q o tis h n i o 'y l a m a y d i ” deb d o im o
fikrlaym an. Lekin bu t o 'g 'r i s i d a keyinroq.
XI. ... H ikoya qilishlaricha, S ezar A lp orqali o s h i b , j u d a k a m sonli
v arv ar aholisi b o 'l g a n k a m b a g 'a l sh a h a rc h a y o n id an o 'ta y o tg a n d a , uni
d o 'stlari kulgi bilan so'radilar: “N ahot, bu y e rd a ham m a n s a b la r
uchun m u s o b a q a la r
bor,
birinchilik
t o 'g 'r i s i d a
m unozaralar,
z o d a g o n ia r o 'r t a s i d a kelish m o v ch ilik lar bo r? “M e n g a
kelganda, - d eb
t o 'l a jid d iy lik bilan j a v o b berdi Sezar, - R im d a ikkinchi b o 'l g a n d a n
k o 'ra , bu y e rd a birinchi b o 'lis h n i afzal k o ' r a r e d i m ” .
B o sh q a safar, endi Ispaniyada S ezar b o 's h vaqtida Iskandarni
faoliyati t o 'g ' r i s i d a n im anidir o 'q ib , uzoq vaqt hay o lg a botib qoldi
va hatto k o 'z i g a y o sh aylandi. S h u n d a hayron b o 'lg a n d o 's tla ri
buni sababini
s o 'ra g a n la rid a “ Isk a n d a r meni y o s h im d a q a n c h a
xalqlar ustidan h u k m ro n lik qildi, m en esa h a lig ach a biror aham iyatli
ish q ilm ad im , nahotki siz uchun bu g 'a m g i n b o 'lis h
uchun yetarli
sabab b o 'l m a s a - deb ja v o b berdi.
XVII . ..U n i x a v f - xatarlarni sevishi. uni shuhratparastligini
bilganlar uch u n ajablanarli e m a s edi, q an d a y qilib u, g o 'y o k i o 'z in i
j is m o n iy k u ch id an oshiq
b o 'lg a n q iyinchiliklarga chidagani, lekin
barchani hayratga qoldirar edi, chunki u oq va nozik teri bilan, z a if
jism o n iy tuzilishga ega bo'lib, bosh o g 'r iq la r
va tutqanoqdan azob
chekar edi,
aytishlaricha, unda
birinchi
tutqanoq K o rd u b a d a 2 yuz
275
beradi,
lekin o ' z
kasalm andligini
huzur-halovatdagi
liayot uchun
bahona sifatida foydalanmadi. Lekin harbiy xizmatni s o g 'ay ish vosi-
tasi qilib, o 'z in i zaifligini yengish va o 'z t a n i n i m ustahkam lash uchun,
to 'x to v s iz o s h ib o'tishlar, kam o v q at,o c h iq havoda m untazam bo'lishga
va qiyinchiliklar tortishlarga harakat qildi. Dam olish soatlaridan ish
uchun foydalanish maqsadida. k o 'p vaqt aravada yoki taxtiravonlarda
uxladi. K unduzi u shaharlarni, qorovul qismlari va q a l’alam i aylanib
c h iq a r e d i, shu bilan birga yonida,
yozishni biladigan qul, orqasidan
qilichi bilan bir askar turar edi. U shunday tezlik bilan y urar ediki,
birinchi m arta Rim dan R odangacha3 y o 'ln i sakkiz kunda bosib o'tdi.
Yoshligidan u uchun otda yurush odatdagi ish edi. U qo 'lin i orqaga
qilib va ularni yelkasini orqasiga q o 'y ib , otni to 'la choptirishi mum kin
edi. Bu yurish paytida, u yana otda o'tirib, xat yozdirish, bir vaqtni
o 'z id a ikki, yoki A ppiyni aytishicha, k o 'p sonli kotiblarni band qilishni
m ashq qiladi. Aytishlaricha. Sezar birinchi b o'lib,
shaharni kattaligi va
ish bilan favqulodda bandlik, shaxsan uchrashishga imkon bermagani
sababli, orqaga tashlab b o 'lm a y d ig a n ishlar yuzasidan do's tlari bilan
xatlar vositasida suhbatlashish fikriga keldi...
Do'stlaringiz bilan baham: 
