Pirometallurgiya jarayonlari nazariyasi

K = 
 
(3.6.3) 
Agar Ме va МеО kondensatsiyalangan shaklda bo‘lsa:
К = Ро
2
 
(3.6.4) 

---

84
Bu yerda: K – reaksiyaning muvozanat doimiysi; 
P
O2
– reaksiya natijasida ajralib chiqqan kislorodning parsial bosimi;
a
Me
– reaksiyadagi metallning faolligi;
a
MeO
– reaksiyadagi metall oksidining faolligi.
Oksidlarning parchalanish jarayoni atrof-muhitdagi kislorodning parsial 
bosimiga bog‘liqdir. Gazlar aralashmasi ko‘rsatadigan umumiy bosimning biror 
gaz hissasiga to‘g‘ri keladigan qismi shu gazning 
parsial bosimi 
deb ataladi. 
Masalan, tarkibi 21% kislorod (O
2
) va 79% azot (N
2
) bo‘lgan havoning o‘rtacha 
bosimi bir atmosferaga (1 atm.) to‘g‘ri kelsa, uning tarkibidagi kislorodning parsial 
bosimi 0,21 atm.ga teng. Azotniki esa 0,79 atm.ga to‘g‘ri keladi. Parchalanish 
jarayoni oqib o‘tishi uchun reaksiya natijasida ajralib chiqayotgan kislorodning 
parsial bosimi atrof-muhitdagi kislorodning parsial bosimidan yuqoriroq bo‘lishi 
kerak. Shundan keyingina parchalanish jarayoni oqib o‘tishi mumkin.
P
O2(parchalanish)
>P
O2(atrof-muhit)
(3.6.5) 
Agar aksincha holat bo‘lsa, ya’ni atrof-muhitdagi kislorodning parsial bosimi 
yuqori bo‘lsa (P
O2(parchalanish)
O2(atrof-muhit
), unda oksidlanish jarayoni yuz beradi. 
Bundan ko‘rinadiki, oddiy atmosferada parchalanish davrida ajralib chiqadigan 
kislorodning parsial bosimi 0,21 atm.dan katta bo‘lsagina parchalanish jarayoni 
oqib o‘tadi (ya’ni P
O2(parchalanish)
>0,21 atm.). Atrof-muhitdagi kislorodning parsial 
bosimi qanchalik kamroq bo‘lsa, shunchalik moddalarning parchalanishi osonroq 
bo‘ladi. Masalan, kosmosda kislorodning konsentrasiyasi nolga teng bo‘lgani 
uchun uning parsial bosimi ham nolga teng bo‘ladi. Shuning uchun kosmosda 
moddalar 0 
0
C da ham parchalanaveradi. Ammo yer atmosferasida unday emas. 
Ularning parchalanishi uchun vakuumli sharoit yoki ajralib chiqayotgan 
kislorodning parsial bosimini oshirish talab qilinadi. Parsial bosimni oshirish 
uchun haroratni oshirish kerak. Har bir moddaning o‘z parchalanish harorati 
mavjuddir. Bu haroratda moddalar qizib ularning dissotsatsiyasi (ya’ni dastlabki 
elementlarga ajralishi) yuz beradi. Bunda ajralib chiqayotgan kislorodning parsial 
bosimi atrof-muhitdagi kislorodning parsial bosimidan oshib ketadi va 
parchalanish jarayoni to‘liq oqib o‘tadi.