Холдор Чиниқулов, Анвар Жўлиев

 
4.9. Минералларнинг табиий хоссалари 
Ҳар бир минерал бошқаларидан ўзига хос белгилари бўйича 
фарқланиши мумкин. 
Жуда кўпчилик минералларни кўп меҳнат талаб этувчи 
тадқиқотларсиз характерли табиий хоссалари мажмуаси бўйича 
аниқлаш мумкин. Кўпчилик минераллар фақатгина ўзига хос 
хусусиятларга эга бўлади. Бу, айниқса рангининг туслари, тўқлиги, 
синиш характери, ялтироқлиги ва бошқаларда намоѐн бўлади. 
Минералларнинг бу характерли хоссалари диагностик белгилар 
бўлиб хизмат қилади.
Кўпчилик минералларни ишончли диагностика қилиш 
тафсилий тадқиқотлар, хусусан сифатли кимѐвий реакция 

---

78 
ўтказишни, зичлигини, оптик, механик ва бошқа хоссаларини 
аниқлашни талаб этади. 
Минералларнинг бош хоссаларига қуйидагилар киради: 
морфологик 
хусусиятлари 
- 
кристалларнинг 
кўриниши, 
қўшолоқлари, томонларининг чизиқлилиги; оптик хусусиятлари - 
шаффофлиги, ранги, чизиғининг ранги, ялтироқлиги; механик 
хоссалари - уланиши, синиши, қаттиқлиги, мўртлиги, болғаланиши, 
эластиклиги, зичлиги ҳамда магнитлиги, радиоактивлиги ва б. 
Минералларнинг морфологик хусусиятлари. 
Табиатда 
қаттиқ минераллар асосан нотўғри шакллардаги доналар ҳолида 
тарқалган бўлиб, шакли ва ўлчамига боғлиқ бўлмасдан ички 
кристалл тузилишга эга бўлади. Табиий томонлари жуда яхши 
шаклланган кристаллар жуда кам учрайди.
Кристалларнинг кўриниши.
 
Минераллар
 
изометрик шаклда,
бир ва икки йўналишда чўзилган бўлиши мумкин.
Кристалларнинг қўшолоқлари.
 
Қўшолоқ деб муайян бир 
минералнинг икки кристалли бирга ўсганлигига айтилади.
 
Қўшолоқлар эритмада вужудга келган кристаллчаларнинг ўсиши 
вақтида бир-бирига туташиши ва механик таъсири ҳамда кристалл 
моддаларнинг полиморф ўзгариши туфайли келиб чиқади.