O’rta osiyoda paleografiya, epigrafika va me’morchilik tarixi

Bibixonim masjidining arxitekturasi. 
1370-yil mart oyida Keshdan 
Balxga yurish qilib, Amir Temur Amir Husayn qo'shinlarini yengach, 
uning xotinlaridan biri Movarounnahrning chin ziyolilaridan bo'lgan 
sobiq hukmdor Qozonxonning qizi — Saroymulkxonim (Bibixonim) ga 
uylanadi.
 
Amir Temur tomonidan sevimli xotini Saroymulkxonimga atalib 
qurdirilgan Bibixonim masjidi Markaziy Osiyo me'morchilik san'atining 
klassik namunasi, mahovatli arxitektura inshootidir. 
Uning joyini 1399-y 10-mayda Amir Temur tanlagan. Arxitekturaviy 
ansambl hovlili inshoot bo'lib, uning g‘arbida bosh masjid salobat to'kib 
turadi, shimol va janubda kichik masjidlar qurilgan. Hovlisining sahni 
63,8x76,0 m bo'lib, to'rt tarafdan ravoq va peshtoqlar bilan o'ralgan. 

---

Uning umumiy sahni 167x109 m, burchaklarida baland minoralar bo'lgan. 
Bibixonim masjidining poydevori xarsang toshdan, devorlari pishgan 
g'ishtdan ishlangan (qalinligi 4,4-5 m). Hozir u bir-biri bilan 
bog'lanmagan bo'laklardan iborat. Hovlining to‘rida mehrob va baland 
peshtoqli bino, ikki yonida uning kichik nusxasi, poyida masjidning 
ikkiga bo'lingan peshtoqi va shimoliy g'arbda alohida saqlanib qolgan 
minora mavjuddir. 
Amir Temur maqbarasi me’moriy yodgorligi. 
Samarqand shahrinig eng 
noyob me'moriy obidalaridan biri Amir Temur maqbarasidir.
 
Bu inshoot 1404-yilda Amir Temur ko'rsatmasi bilan Kichik Osiyoga 
yurish qilgan vaqtda (1403-yilda) vafot etgan sevimli nevarasi, taxt 
vorisi Muhammad Sultonga atab qurilgan. Bir oz vaqt o'tgach, 1405-
yilning fevral oyida Xitoyga yurish qilgan chog'ida Amir Temur vafot 
etadi va u ham shu yerga dafn qilinadi. 
Yuksak shaharsozlik usullariga ega, me‘moriy dekor san'atiga boy, 
koshinkorlik ishlari juda ham sifatli, ar ka gumbazlarining arxitekturaviy 
shakl va proporsinallari uyg'unlashgan tarixiy yodgorliklarga serob 
Samarqandda yana bir yangi uslub – relyefli bezak qo'llanilgan. Bu 
usulda ishlangan ikkita asar ham shu yerdadir (Bibixonim masjidi va 
Amir Temurmaqbarasi).