13-BOB. XIMIK ELEMENTLAR ENERGIYASI.
13.1 Ximik (galvanik) elementlar energiyasidan foydalanish
asoslari.
Har xil metallarni bir-biri bilan ulash natijasida elektr energiyasi hosil bo‘lish
hodisasi, 1876 yilda italyan fiziologi Luidji Galvani tomonidan ixtiro qilingan.
Galvanik elementlarga elektrodlar kiradi. Elektrodlar quyidagi turlarga
bo‘linadi [19, 43].
1. Tiklanuvchi elektrodlar, ularga:
1-tur elektrodlar-o‘z tuzidan tashkil topgan eritmaga cho‘ktirilgan
metallardir;
2-tur elektrodlar-o‘zining erimaydigan tuzidan tashkil topgan va
umumiy anionga ega bo‘lgan eritmaga cho‘ktirilgan metallardir(kumush-xlorli
elektrod, kalomel elektrodi va metall-oksidli elektrodlar);
148
3-tur elektrodlar-ikkita erimaydigan elektrolitlar cho‘kindi- sidan iborat
bo‘lib, elektrod metallidan tashkil topgan kam eriydiganida kationlar mavjud,
ko‘proq eriydiganida esa, birinchi cho‘kma bilan umumiy anioni bor;
gazli elektrodlar-eritma va gaz hamda noaktiv metalldan tashkil topgan
elektrodlardir (kislorodli va vodorodli elektrodlar);
Amalgamli elektrodlar-simobdagi metall eritmasidan tashkil topgan
elektrodlar;
oksidlanuvchi-tiklanuvchi elektrodlar-noaktiv metallardan tashkil topgan
(ferri-ferro va xingidron)elektrodlar.
2. Ionoselektivli membranali elektrodlarga:
zaryadlarni to‘plovchi ionalmashuvchi membranali elektrodlar-shisha
elektrodlar;
birlashgan suyuq ionitlardan tashkil topgan elektrodlar;
membranoaktiv kompleksonlar asosidagi membranali elektrodlar;
mono- va yarim kristal membranali elektrodlar.
Galvanik elementlar - elektr yurituvchi kuch (EYUK), sig‘imi, tashqi zanjirga
beradigan energiyasi, saqlanishi bilan xarakterlanadi.
1. Galvanik elementning EYUKi elektrodlarning materialiga va elektrolitning
tarkibiga bog‘liq bo‘ladi.
2. Elementning sig‘imi deb, tok manbaining elektrsizlanishi tufayli bergan
elektr energiyasi miqdoriga aytiladi. Sig‘im reagentning manbadagi miqdori va
massasiga hamda elektroenergiyaga aylanishiga bog‘liq bo‘lib,tempe-raturaning
pasayishi yoki elektrsizlanishning ko‘payishi bilan bilan kamayadi.
3. Galvanik
elementning
energiyasi, son
jihatidan
uning
sig‘imini
kuchlanishiga ko‘paytirilganiga tengdir.
4. Elementning saqlanish muddati, bu muddatda elementning xarakteristikalari
o‘rtacha o‘zgarmasdan qoladi. Saqlanish muddati, saqlash temperatuasi ko‘tarilishi
bilan kamayib boradi (masalan, batareykaning energiyasi issiq temperaturada tez
kamayib ketadi).
149
Galvanik elementlar quyidagicha klassifikatsiyasi.
Do'stlaringiz bilan baham: |