Moliyaviy tahlil

 
 
 

---

58 
12-jadval 
Operatsion faoliyatdan olingan daromadlarni gorezantal tahlili
53
 
№ Ko’rsatichlar
O’tgan yili
Hisobot yili
Hisobot yili o’tgan 
yilga nisbatan, % 
1 
Mahsulot (tovar, ish va xizmat)larni sotishdan 
sof tushum (010)2-sh 
3860350 
4868135 
126,1 
2 
Sotilgan Mahsulot (tovar, ish va xizmat)larni 
tannarxi (020)2-sh 
3617188 
4422220 
122,3 
3 
Yalpi foyda (1satr-2-satr) 
243162 
445915 
183,4 
4 
Balans aktivi (400) 1-sh 
2273228 
3102490 
136,5 
5 
Davr xarajatlari (040)2-sh 
49485 
178261 
360,2 
6 
Sof foyda (270)2-sh 
0 
935 
- 
Kiyingi jadvalda (12-jadval) asosiy faoliyatdan olingan daromadlarni 
gorezantal tahlili aks ettirilgan jadval malumotlaridan quydagi xulosalarga kelish 
mumki: 
-
Korxona tushumining o’sish sur’ati (1,261) ni balans aktivining o’sish 
sur’ati (1,365) ga nisbatan past bo’lishi balans aktivi aylanishi tezligini pasayishi 
va samaradorligini pasayishiga olib kelgan; 
-
Sof foydani, yalpi foyda (1,834) ga nisbatini olish imkoni yo’q chunki sof 
foyda o’tgan yilda nol qiymatda bo’lganligi sababli hisobot yili o’tgan yilga 
nisbatini olish imkoni yo’q shu sababli ham sof foyda bilan yalpi foydani 
solishtirish imkoni yo’q; 
-
Sotishdan kelgan tushumning (1.261) o’sish suratini yalpi foyda (1.834) ga 
nisbatan past darajada bo’lishi ishlab chiqarish harajatlarini kamayishiga olib 
kelgan; 
-
Sotishdan kelgan tushumning davr xarajatlariga nisbatan yuqori darajada 
o’sishi davir xarajatlaridan nisbiy iqtisodga 128776 ming so’m (178261-49485. 
3,602) olib kelgan. 
Mahsulot va xizmatlarni sotishdan olingan moliyaviy natija mahsulot, ish 
xizmatlarni sotishdan olingan sof foyda tushumidan shu mahsulot ish va 
xizmatlarning ishlab chiqarish tannarxini chegirish asosida aniqlanadi. Savdo 
53
“GOLD PREMIUM PRODUCT” MCHJ №2 shakil “Mmoliyaviy natijalar tog’risida 
hisobot” malumotlariga tayangan holda tahlil qilingan. 

---

59 
tashkilotlarida moliyaviy natijalarni aniqlashda tovarlarni sotishdan olingan sof 
tushumdan shu mahsulotlarni sotib olish qiymatini chegirish asosida aniqlanadi. 
Tahlilda sotishning 3 ta qatori xarakterlanadi: 
1.
Mahsulot , ish va xizmatlarni sotishdan moliyaviy natija; 
2.
Asosiy vositalarni hisobdan chiqarish va sotishdan moliyaviy natija; 
3.
Boshqa aktivlarni sotishdan olingan natija. 
Ularni 
buxgalteriya 
hisobida 
alohida 
hisob 
obekti sifatida 
yoki 
daromadlarning yuzaga chiqish shakli yoki o’rni sifatida tarkiblanishi belgilangan. 
Bunda asosiy vositalarning hisobdan chiqarilish va sotilishi , boshqa aktivlarni 
sotishdan olingan natijalar asosiy ishlab chiqarishning boshqa jarayonlari sifatida 
qaraladi. Ularni moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobotda operatsion daromadlar 
va xarajatlar qatori ko’rsatilishi tartiblangan. 
Mahsulot, ish va xizmatlarni sotishdan olingan foyda yoki zarar o’zgarishida 
omilli tahliliga alohida ahamiyat beriladi. Mahsulot sotishdan olingan foyda 
o’zgarishiga quydagi omillar etishi mumkin: 
-
Korxonaning o’ziga bog’liq omillar yoki ichki omillar. 
-
Korxonaning o’ziga bog’liq bo’lmagan yoki tashqi omillar. 
Korxonaning o’ziga bog’liq bo’lgan omillari ga mahsulotning ishlab 
chiqarish tannarxi, hajmi, assortiment va struktura omillari kiritiladi. Uning o’ziga 
bog’liq bo’lmagan yoki tashqi omillariga davlatning soliq siyosatining o’zgarishi, 
baho omili va boshqa omillar kiradi. Umumiy jihatdan olganda faqat korxonaning 
o’ziga tegishli va tegishli bo’lmagan ta’sir omillarini tarkiblash qiyin. Ularni faqat 
nisbiy jihatdan qarash mumkin. 
Korxonaning o’ziga bog’liq bo’lgan omillariga mahsulotlarning ishlab 
chiqarish tannarxi, hajmi, assortiment va struktura omillari kiritiladi. Uning o’ziga 
bog’liq bo’lmagan yoki tashqi omillarga davlatning soliq siyosatining o’zgarishi, 
baho omili va boshqa omillar kiradi. Umumiy jihatdan olganda faqat korxonaning 
o’ziga tegishli va tegishli bo’lmagan ta’sir omillarini tartiblash qiyin. Ularga faqat 
nisbiy jihatdan qarash mumkin. 

---

60 
Mahsulot, ish va xizmatlarni sotilgan qatorga kiritishda bevosita mulkiy 
egalik va ularni tasarruf etish shartidan kelib chiqiladi. Mahsulot, ish va 
xizmatlarni sotishdan olingan yalpi foyda tahlilida bevosita mahsulot ishlab 
chiqarishning marjinallik shartiga ham baho berish mumkin. 
Asosiy faoliyatdan olingan foydaga bir necha omillar ta’sir etadi, omillar ta’sirini 
hisoblashda oldin analetik jadnal orqali sotishdan kelgan sof tushumda sotilgan 
mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi, sotish harajatlari, mamuriy harajatlar, 
operatsion xarajatlar va asosiy faoliyatning boshqa jarayonlaridan ko’rilgan 
daromadlarning hisobot davri va o’tgan yillardagi tutgan ulushlari aniqlanadi. 
Aniqlangan ko’rsatkich ishtirokida har bir omilning foydaga bo’lgan ta’siri 
hisoblab topiladi. 
Moliyaviy faoliyati bo’yicha xo’jalik muomalalarini iqtisodiy tahlil 
qilishdan maqsad, ularni buxgalteriya hisobotida yuritilish metodikasi va ulardan 
olingan daromadlar bo’yicha soliqqa tortish tartiblari Respublikamizda 
tekshirilayotgan davirda, harakatdagi me’yoriy hujjatlarga mos kelishi, shu bilan 
birga moliyaviy hisobot malumotlarining ishonchliligi to’g’risida to’laqonli fikir 
shakillanishi bo’lib hisoblanadi.