6-amaliy ish mavzu: Boshqarish ob’yektlarining matematik modellari va ualarning turlari. Uzluksiz pid rostlagichlar differensial tenglamalarining diskret tasviri

---

6-AMALIY ISH 
Mavzu: Boshqarish ob’yektlarining matematik modellari va ualarning 
turlari. Uzluksiz PID rostlagichlar differensial tenglamalarining diskret 
tasviri. 
Ползунокли регулятор Slider Gain 
 
Vazifasi: 
Hisoblash jarayonida kuchaytirish koeffitsiyentini o‘zgartirish imkoniyatini 
beradi.
Parametrlari:
Low – Kuchaytirish koeffitsiyentining pastki chegarasi;
High – Kuchaytirish koeffitsiyentining yuqori chegarasi.
Slider 
Gain 
blokining 
kuchaytirish 
koeffitsiyentini 
Low 
va 
High 
parametrlarida berilgan diapazonda o‘zgartirish uchun rostlagichning polzunokini 
siljitish zarur. Rostlagichning o‘ng yoki chap strelkasining ustida sichqonchaning 
chap tugmasi bosilsa kuchaytirish koeffitsiyenti 1% ga o‘zgaradi, shkalaning 
ustida bosilsa 10% ga o‘zgaradi. Blok vektor va matritsaviy signallarni 
elementlararo kuchaytirishi mumkin. 
Slider Gain blokidan foydalanishga misollar 20-rasmda keltirilgan.
 
20-rasm. Slider Gain blokidan foydalanishga misollar
 
Rostlagichli gidravlik turbina Hydraulic Turbine and Governor
 
Piktogrammasi:
Vazifasi:

---

Blok rostlash sistemasiga ega bo‘lgan gidravlik turbinaning modeli bo‘lib 
hisoblanadi. Rostlash sistemasi proporsional-differensial (PID) rostlagich va 
boshqaruvchi servomotordan iborat. Modelning umumiy sxemasi 21-rasmda 
ko‘rsatilgan. 
21-rasm. Rostlash sistemasiga ega bo‘lgan gidravlik turbinaning modeli 
Blokning birinchi ikkita kirishiga kerakli burchak tezlikning (wref) va 
quvvatning (Pref) qiymati beriladi. Blokning uchinchi va to‘rtinchi kirishlariga 
tezlikning (we) va aktiv quvvatning (Pe) haqiqiy qiymatlari keltiriladi. Beshinchi 
kirishga esa sinxron generator rotori tezligining og‘ishi (dw) beriladi. Blokning 
chiqish signallari bo‘lib sinxron generatorning mos kirishiga beriladigan mexanik 
quvvat (Pm) va turbina zatvorining ochilish kattaligi (gate) hisoblanadi. Agar 
teskari bog‘lanish sifatida tezlikning og‘ishi emas balki zatvorning holati 
to‘g‘risidagi signaldan foydalanilsa blokning 2 va 4 kirishlari hech qayerga 
ulanmasligi mumkin. Blokning hamma kirish va chiqish kattaliklari nisbiy 
birliklarda o‘lchanadi. 
Gidravlik turbinaning o‘zi 22-rasmda ko‘rsatilgan chiziqli bo‘lmagan sistema 
bilan modellanadi.