O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarkand davlat arxitektura qurilish instituti

 
va 
g
y
=(g+
)cos
 
sin
 
ning 
xisobiy kiymatlaridan xosil b
o‘
lgan egilish kuchlanishi, ashyoning oshirilgan 
(15%) xisobiy karshiligi bilan taqqoslanadi. 
To‘shama buzilishining tomning umumiy buzilishiga ta’siri extimolligi 
kamligi uchun xisob karshiligi 1,15 koeffitsient orkali 15% ga oshirib olinadi. 
YUklarning meyoriy qiymatlaridan aniklangan salkilik oralikning 
1
/
150 
qismiga teng chegaraviy salkilik bilan taqqoslanadi. YUklanishning ikkinchi 
yig‘masi-tushama xususiy ogirligi va ishchining anjomlari bilan og‘irligi, 
g
x
=gcos
2

; g
y
=gcos

sin

; R
k
=Rcos

-dan xosil bo‘lgan egilish kuchlanishi 
yanada kattarok qarshilik 
R
e
=
13∙1,15∙1,2=18 MPa bilan taqqoslanadi. Odam 
og‘irligining qiska muddatli ta’sirini xisobga olgan xolda, qo‘shimcha 1,2 
koeffitsient kiritiladi. 
Plastmassa tushamalarda 
asosan to‘lqinsimon poliefir shishaplastik 
to‘shama ishlatiladi. Salkiligi va ulanish joylari sonini kamaytirish uchun 
to‘lqinsimon to‘shamalar ikkidan ortik tayanchga ega bo‘lib, uzuluksiz to‘sin 

---

shaklida ishlaydigan qilib joylashtiriladi. To‘lkinsimon listlarni metall yoki 
temirbeton vassatusinlarga boltlar yordamida, yog‘och vassatusinlarga esa burama 
mixlar yordamida maxkamlanadi. 
Boltlar va burama mixlarning yug‘onligi 6 mm dan kam bo‘lmasligi, 
zanglamaydigan po‘latdan tayyorlanganlarini ishlatish tavsiya etiladi. To‘lqinlar 
o‘lchami 200/54 dan 115/28 gacha bo‘lgan to‘shamalar uchun bolt va burama 
mixlar xar ikkinchi to‘lkinda, kichik o‘lchamlilarida esa xar uchinchi tulkinda 
joylashtirilishi kerak. 
Suv utkazmasligini taminlash uchun choklar oralig‘i tasmasimon tikin 
yordamida zichlanadi, bolt va burama mix kalpokchalari tagiga yumshok 
yostikchalar o‘rnatiladi. Tomlarda to‘shamalarning ustma-ust tushish uzunligi 
150=200 mm dan kam bo‘lmasligi kerak. To‘lkinsimon to‘shamalarni 
mustaxkamlikka tekshirishda xisobiy eni 1,0 m bulgan ko‘p oralikli andoza to‘sin 
asosida olib boriladi.