Microsoft Word rizyozus solihiyn ziyouz com doc

 
78-BOB
Boshliqlar o‘z qo‘l ostidagilarga muloyim, xayrixoh va shafqatli
bo‘lishlari, ularni aldash, qo‘pollik qilish, hojatmandlaridan
g‘aflatda bo‘lishdan qaytariq haqida 
Alloh taolo: 
«O’zingizga ergashgan mo‘minlar uchun qanotingizni past tuting 
(ya’ni ularga 
xush xulq bilan kamtarona munosabatda bo‘ling)» (Shuaro surasi, 215-oyat), 
«Albatta, Alloh adolatga, chiroyli amallar qilishga va qavm-qarindoshga 
yaxshilik qilishga buyurur hamda buzuqlik, yomon ishlar va zo‘ravonliklardan 
qaytarur» 
(Nahl surasi, 90-oyat), deb aytgan. 
652/1. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Barchalaringiz 
homiysiz va qo‘l ostingizdagilarga mas’ulsiz. Imom homiydir. Va qo‘l ostidagilarga 
mas’uldir. Kishi o‘z ahliga homiydir. Va qo‘l ostidagilarga mas’uldir. Xotin erining uyida 

---

Riyozus solihiyn. Abu Zakariyo Yahyo ibn Sharaf Navaviy 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
135
homiydir va qo‘l ostidagilarga mas’uldir. Xizmatkor boshlig‘i molida homiydir. Va qo‘l 
ostidagilarga mas’uldir. Barchangiz homiysiz va qo‘l ostingizdagilarga mas’ulsiz», 
dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
Foyda: 
Har bir shaxsning jamiyat oldidagi mas’uliyati, har bir erkakning ahli 
huzuridagi mas’uliyati, har bir ayolning eri xonadonidagi mas’uliyati va barcha 
insonlarning boshqa kishilar oldidagi mas’uliyati bor. 
653/2. Abu Ya’lo Ma’qal ibn Yasordan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Biror 
bandani Alloh taolo bir jamoaga boshliq qilsayu, u o‘z qo‘l ostidagilarni aldab bu 
dunyodan o‘tsa, Alloh taolo unga jannatni harom qiladi», dedilar. Imom Buxoriy va 
Muslim rivoyatlari. 
Boshqa rivoyatda: «Boshliq o‘z qo‘l ostidagilarga jonkuyarlik qilmagan holda o‘lsa, 
jannat hidini hidlamaydi», deyilgan. 
Imom Muslimning boshqa rivoyatlarida: «Qaysi bir amir musulmonlar ishida boshliq 
bo‘lsayu, ularga jonkuyar va xayrixoh bo‘lmasa, ular bilan birga jannatga kirmaydi», 
deyilgan. 
654/3. Oishadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) mening uyimdalik 
paytlarida quyidagicha so‘zlarni aytardilar: «Allohim, kimni ummatimning ishida boshliq 
qilsang-u, u qo‘l ostidagilarga beshafqat bo‘lsa, Sen ham unga beshafqat bo‘lgin. Kimni 
ummatimning biror ishida boshliq qilsang-u, u qo‘l ostidagilarga muloyim bo‘lsa, Sen 
ham unga muloyim bo‘lgin». Imom Muslim rivoyatlari. 
655/4. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Bani Isroil 
jamoasiga payg‘ambarlar boshliq bo‘lar edi. Qachon bir payg‘ambar vafot etsa, o‘rniga 
boshqa payg‘ambar qolar edi. Mendan keyin esa payg‘ambar yo‘qdir. Balki mendan 
keyin yaqin kunlarda xalifalar bo‘lib, ular ko‘payib ketishadi», dedilar. Sahobalar: «Ey 
Allohning Rasuli! O’sha kun kelsa, bizga nimani buyurasiz?» deyishdi. Shunda Rasululloh 
(s.a.v.) «Avval kimga bay’at qilgan bo‘lsangiz, o‘shanga vafodor turing. Keyin o‘sha 
avvalgining haqqini ado qilib bering. O’zingizning haqqingizni esa Allohdan so‘rang. 
Chunki Alloh boshliq etib tayinlaganlardan o‘zi so‘roq-savol qiladi», dedilar. Imom 
Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
656/5. Oiz ibn Amrdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bu zot Ubaydulloh ibn Ziyodning 
huzuriga kirib: «Ey o‘g‘ilcham, men Rasulullohdan (s.a.v.) eshitganman. Albatta, 
boshliqlarning yomoni qo‘l ostidagilarga ozor yetkazadiganidir. Sen ana shunaqa 
bo‘lishdan chetlangin», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 
657/6. Abu Maryam al-Azdiydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bu zot Muoviyaga <^>: «Men 
Rasulullohdan S: «Kimni Alloh musulmonlar ishida boshliq qilsayu, u o‘zi bilan 
musulmonlar orasini to‘sib turuvchi qo‘riqchi qo‘ysa, shu tufayli musulmonlar o‘z 
hojatlari, ehtiyojlari va kambag‘alliklarini ayta olishmasa, Alloh taolo ham Qiyomat kuni 
o‘sha boshliqning hojatini va arz-dodini tinglamaydi», deganlarini eshitdim», deb 
aytdilar. Muoviya bu hadisni eshitganlaridan keyin odamlarning hojatini chiqaradigan 
bo‘ldilar. Abu Dovud va Termiziy rivoyatlari.