~ 152 ~ 10 – mavzu: saylov huquqi erkinligi – fuqarolik jamiyatining sharti reja

~ 162 ~ 
bosqichda o’tkazilgan parlament saylovlarida to’plangan amaliy tajribaga muvofiq 
saylov tizimining demokratik asoslarini mustahkamlash va qonunlarga tegishli 
o’zgartirishlar kiritish kabi tadbirlarni o’z ichiga oladi. 
Jumladan, bu bosqichda saylovlarni tashkil etish va natijalarini aniqlashda 
xolislik hamda ehtiroslarga yo’l qo’ymaslikni ta‘minlashga qodir mustaqil organ – 
Markaziy saylov komissiyasi tuzish talabidan kelib chiqib, O’zbekiston
Respublikasining Markaziy saylov komissiyasi to’g’risida‖gi (1998 yil 30 aprel) 
qonun qabul qilindi va mamlakatimiz tarixida ilk bor demokratik yo’l bilan 
O’zbekiston Respublikasi Markaziy saylov komissiyasi tuzildi. Bundan tashqari, 
deputatlikka mustaqil nomzodlarni ilgari surishni kuchaytirish, O’zbekistonda 
ko’ppartiyaviylik va siyosiy fikrlar xilma-xilligini kuchaytirishga keng shart-
sharoitlar yaratish maqsadida saylov qonunchiligidan ―besh foizlik to’siq haqidagi 
qoida chiqarib tashlandi va saylovchilar tashabbuskor guruhlarini bevosita nomzod
ko’rsatish huquqlari mustahkamlandi. SHuningdek, 1999 yil 19 avgustda 
O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylovlar hamda xalq deputatlari, tuman
va shahar Kengashlariga saylovlar to’g’risidagi qonunlarga bir qator jiddiy 
to’ldirishlar va o’zgartirishlar kiritildi. 
Saylov jarayoning muhim sub‘ektlari sanalgan siyosiy partiyalar faoliyatini 
huquqiy tartibga 
soluvchi 
O’zbekiston Respublikasi 
―Siyosiy partiyalar 
to’g’risidagi qonunni 1996 yilning dekabrida qabul qilinishi 1999 yilda o’tkazilgan
parlament saylovlariga yangi huquqiy zamin yaratdi. Siyosiy partiyalarda Oliy
Majlisda o’z siyosatini uyushgan holda o’tkazish uchun parlament fraksiyalarini 
tashkil etishning qonuniy kafolatlari vujudga keldi. Eng muhimi, siyosiy partiyalar 
saylov tartib-qoidalariga rioya qilinishini nazorat etish bo’yicha vakolatlari 
kengaydi va nomzod ko’rsatgan siyosiy partiya har bir saylov uchastkalariga o’z 
kuzatuvchilarini tayinlash huquqiga ega bo’ldi. 
1999 yilda o’tkazilgan parlament saylovlarida fuqarolar ikkinchi marotaba bir 
nechta nomzod orasidan o’zlariga ma‘qullarini saylashdi, ularning har biriga 
tegishli baho berishdi. Bu saylovlarda raqobat yanada kuchli, saylovchilarning 
nomzodlarga talablari esa yanada yuqori bo’ldi. 
Uchinchi bosqich (2000-2009 yy.) –
faol demokratik yangilanishlar va 
mamlakatni modernizatsiya qilish davri bo’lib, iqtisodiyotimizni barqaror 
rivojlantirish, siyosiy hayotimizni, qonunchilik, sud-huquq tizimi va ijtimoiy-
gumanitar sohalarni izchil isloh qilishda muhim rol o’ynagan davr bo’ldi.Bu davr 
bevosita ikki palatali Oliy Majlis tizimiga o’tish bilan bog’liq saylov qonunchiligi 
tadrijiy taraqqiyoti uchinchi bosqichning asosiy mazmun-mohiyatini tashkil etadi. 
O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov 2000 yil 25 mayda bo’lib 
o’tgan Ikkinchi chaqiriq Oliy Majlisining ikkinchi sessiyasidagi O’zgarish va
yangilanish hayot talabi ma‘ruzalarida: hayot o’zgarishi bilan, odamlarimizning 
avvalgi siyosiy va ma‘naviy ongi ulg’ayishi bilan, bizning parlamentimizning 
tashkil etilishida ham, uning faoliyatida ham o’zgarishlar bo’lishi tabiiy. SHu 
holatlarni nazarda tutib, men doimiy asosda ishlaydigan ikki palatali parlament 
tizimiga o’tish taklifini kiritmoqchiman deb, ilgari surgan mazkur g’oyalari bu davrda 
qabul qilingan qonun ijodkorlik faoliyati dasturida markaziy bo’g’in bo’ldi. Bunda 
asosiy e‘tibor quyi palata – qonunchilik palatasini shakllantirishning bosh prinsipi 

---