Газиев Ф. Ш. Тошкент Давлат Шарқшунослик институти шанхай ҳамкорлик ташкилоти

Диаграмма 1.
2001-2010 йй.да Хитойнинг ШҲТ мамлакатлари билан товар айланмаси
1
15
ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ
№ 11, 2011
ХАЛҚАРО ИҚТИСОДИЁТ ВА ИҚТИСОДИЙ МУНОСАБАТЛАР/
МЕЖДУНАРОДНАЯ ЭКОНОМИКА И ЭКОНОМИЧЕСКИЕ ОТНОШЕНИЯ

---

меморандумда белгилаб берилган. Маз-
кур ҳужжат 2001 йил сентябридаёқ аъзо-
давлатлар 
раҳбарларининг 
биринчи 
учрашувида қабул қилинган эди. 2003 йил 
сентябрида Ҳукуматлар раҳбарлари (бош 
вазирлар) Кенгаши йиғилишида олти мам-
лакатнинг кўп томонлама савдо-иқтисодий 
ҳамкорлигининг Дастури тасдиқланган 
эди.
Мазкур дастур 2020 йилгача муддатга 
мўлжалланган. Ўрта муддатли истиқболда 
– 2010 йилга келиб эса – ШҲТда савдо ва 
инвестицияларга тааллуқли барқарор, 
олдиндан тахмин қилинадиган, шаффоф 
қоида ва иш тартибларини шакллантириш, 
биргаликдаги лойиҳа ва дастурларни иш-
лаб чиқиш, шунингдек савдо-иқтисодий 
ҳамкорликни ривожлантириш мақсадида 
устувор йўналишларни қўллаб-қувватлаш 
тизимини ташкил қилиш вазифаси ол-
динга қўйилган. Ушбу дастурни бажариш 
бўйича чора-тадбирлар режаси 2004 йил 
сентябрида Бишкекда бўлиб ўтган ҳукумат 
раҳбарлари Кенгаши йиғилишида, режани 
амалга ошириш механизми эса – 2005 йил 
октябрида Москвада қабул қилинган.
Шундай қилиб, умумий дастурдан уни 
амалга ошириш бўйича режага, режадан 
– уни амалга ошириш механизми сари из-
чил ҳаракат амалга оширилмоқда.
1 Исаджанов А.А. Внешнеэкономическая по-
литика Китая в условиях глобализации // «Халкаро 
муносабатлар», 1/2009.
ШҲТ 
доирасида 
кенг 
миқёсли 
иқтисодий 
ўзаро 
ҳаракатни 
аъзо-
давлатлар иқтисодиётларининг нодав-
лат секторларини жалб қилмасдан туриб, 
амалга оширишнинг имкони мавжуд эмас. 
Бироқ, бунда шуни кўзда тутиш керакки, 
иқтисодий тузилмаларни давлат тасарру-
фидан чиқариш даражаси бир-биридан 
кескин фарқланади. Шу муносабат билан, 
савдо-иқтисодий соҳада ҳамкорликнинг 
эгилувчан шакллари кўзда тутилмоқда. Ху-
сусан, ШҲТга аъзо-давлатларнинг кўп то-
монлама иқтисодий ҳамкорлик дастури-
да унинг қоидалари имзоланган шартно-
ма ва битимлар асосида давлат органлари 
томонидан ҳам, хўжалик юритувчи субъ-
ектлар томонидан ҳам амалга оширилиши 
аниқ белгилаб қўйилган. Ташкилот доира-
сида иқтисодий лойиҳаларни молиялаш-
тиришда ҳам эгилувчан ёндашув кўзда ту-
тилган. 
Ҳозирги вақтда нодавлат секторлари-
га тааллуқли бўлган махсус тизимни таш-
кил этиш якунланиш арафасида. Биринчи 
навбатда – ШҲТнинг Бизнес кенгаши таш-
кил этилиши. У ташкилот доирасида иш-
билармон ҳамкорлик ва иқтисодий ўзаро 
ҳаракатнинг локомотивига айланишга 
чақирилган. Айнан аъзо-давлатларнинг 
энг йирик тижорат тузилмалари вакил-
ларини бирлаштирувчи Бизнес кенга-
ши иқтисодиётни реал секторлари билан 
ўзаро алоқаларни амалга оширилади. 
Июнь саммити арафасида Бизнес кенга-
шининг таъсис этувчи сессияси ўтказилиб,