Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

 Kreditni boshqarishning birinchi qo„mitasi vazifalari 
 
Banklarda kredit risklarini boshqarish muhim ahamiyatga ega. 
Jahon bank amaliyotida yirik tijorat banklarida kredit va u bilan bog‗liq 
risklarni boshqarishni ularning maxsus ikkita qo‗mitasi amalga oshiradi. 
Birinchi qo‗mita 
Bank boshqaruvchisi, Kredit 
bo‗limi va Operatsion bo‗limi bosh-
liqlari, Analitik bo‗limi boshlig‗i, 
bosh iqtisodchi, buxgalter
615
ko‗rsatadi. Bu holda kredit riskiga baho berish qiyin bo‗ladi va shu 
hollarda tahlil qilishni davom ettirish lozim bo‗ladi. Ko‗p hollarda 
optimal ko‗rsatkichlardan uzoq bo‗lgan koeffitsiyentlarning o‗zinigina 
tarkiblarga ajratish mumkin.
Likvid mablag‗larining yetishmasligi to‗lovlarni o‗z vaqtida 
oshirilmasligidan dalolat beradi va bu balans likvidligini pasaytiradi. 
Likvid mablag‗larining etishmasligi amortizatsiya ajratmalaridan katta 
bo‗lgan summadagi korxona faoliyatidagi zararlar, o‗tgan yillardagi va 
kutilmagan zararlar, likvid mablag‗larining noto‗g‗ri baholanishi, 
kerakligidan ortiqcha summadagi mablag‗larning kapital qo‗yilmalariga 
yo‗naltirilishi, uzoq muddatli investitsiyalarga keragidan ortiqcha 
qo‗yilmalar sababli yuzaga kelishi mumkin. 
Kredit riski minimal bo‗lishi uchun korxona likvid mablag‗larining 
miqdori qisqa muddatli qarzdorliklardan taxminan ikki barobar katta 
bo‗lishi kerak. 
Kredit riskini kamaytirish borasida tijorat banklari O‗zbekiston 
Respublikasi Markaziy bankining Bir qarzdor yoki o‗zaro daxldor 
bo‗lgan qarzdorlar guruhiga to‗g‗ri keluvchi tavvakalchilikning eng 
yuqori darajasi to‗g‗risida‖gi nizomi talablariga rioya qilishlari lozim.
Mazkur nizom bo‗yicha har qanday bir qarzdor yoki o‗zaro 
aloqador qarzdorlar guruhining balansdan tashqari majburiyatlarini ham 
hisobga olgan holda, kreditlari jami summasi 1-bosqichli bank 
regulyativ kapitalining 10 foizdan oshgan holati yirik kredit hisoblanadi 
va bu kredit bo‗yicha yirik yo‗qotish ehtimoli yuzaga keladi. Bir qarzdor 
yoki 
o‗zaro 
daxldor 
qarzdorlar 
guruhiga 
to‗g‗ri 
keluvchi 
tavakkalchilikning eng yuqori darajasi 1 darajali bank kapitalining 25 
foizidan oshmasligi kerak. Ishonchli kreditlar uchun tavakkalchilikning 
eng yuqori darajasi 1-bosqichli bank kapitalining 5 foizidan, bankning 
barcha yirik kreditlarining umumiy hajmi 1-bosqichli bank kapitalidan 8 
martadan oshmasligi lozim.
Tijorat banklar tomonidan ko‗rsatilgan lizing xizmatlarining 
umumiy summasi (avializingdan tashqari) bank birinchi darajali 
kapitalining 25 foizidan oshib ketmasligi kerak. 

---

616
Xalqaro bank amaliyotida kredit risklarining oldini olish bo‗yicha 
qabul qilingan yo‗riqnomalarning tahlili shuni ko‗rsatadiki, jahon 
amaliyotida kredit risklarining oldini olish bo‗yicha quyidagi talablar 
qo‗yilgan: 
- biror-bir qarz oluvchi bankning asosiy kapitalining 10% ekvi-
valentidan ortiqcha mablag‗ ola olmaydi; 
- bir tarmoqqa beriladigan kredit miqdori bankning umumiy port-
felining 25% idan oshmasligi lozim; 
- bir qarz oluvchiga to‗g‗ri keluvchi taxminiy risk (garovga qo‗yil-
gan mulk baholangandan keyin) bankning asosiy kapitalining 1% i dan 
oshmasligi lozim; 
- taxminiy (kutilayotgan) risk miqdori mijozdan olinishi kutilayot-
gan yillik foyda miqdorining 3 barobaridan oshib ketmasligi kerak.