Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

“SWOT” (S – strong, W – 
weak, O-opportunites, T-threat)
metodidan foydalanadilar. Bunda mi-
jozning to‗lovga layoqatlililigining asosiy mezonlari, ya‘ni: 
- qarz olish uchun ariza beruvchilarning kuchli tomonlari; 
- qarzdorning kuchsiz va bo‗sh tomonlari; 
- qarz oluvchining muvaffaqiyati uchun qaysi omillar muhimligini 
aniqlash; 
- kredit berishdagi risk darajasi kabi ko‗rsatkichlar o‗rganib chiqi-
ladi. 

---

300
xona daromadidan shaxsiy foydasi, shaxsiy qarzlari, soliq majburi-
yatlari, oila a‘zolarining mulkiy holati, musobaqalarda ishtiroki v.b. 
Savollarga javoblar bank bo‗limida suhbat, telefon yoki anketani 
to‗ldirish orqali aniqlanishi mumkin. Germaniya banklarida mijozning 
to‗lovga layoqatliligini baholashda arizaning ―Oylik daromad hisobi‖ 
bo‗limi asosiy o‗rin egallaydi. Mijozning kreditga layoqatliligini 
baholashda asosiy e‘tibor uning bir oylik daromadi va bir oylik xarajati 
qancha ekanligiga hamda bir oyda mijoz ega bo‗ladigan daromadga 
qaratiladi. Agarda mijozning daromadi kredit bo‗yicha to‗lovning 60 % 
va undan ortig‗ini tashkil etsa, uning to‗lov qobiliyati yaxshi deb 
baholanadi va unga kredit ajratiladi. Shuningdek, Germaniyada 
mijozning kreditga layoqatliligini aniqlashda mijoz faoliyati va uning 
moliyaviy natijalarini ballarda baholashga asoslangan ―Kredit skoring 
usuli‖dan foydalaniladi. Bu tizimga asosan 1,25 balldan yuqori ball 
yig‗gan mijozlar kreditga layoqatli mijozlar deyilib, ularga kreditlar 
ajratilsa, 1,25 balldan kam ball yig‗gan mijozlar kreditga layoqatsiz 
mijozlar deb qaraladi va ularga kreditlar ajratilmaydi.
Fransiya va Belgiyada
tijorat banklari Markaziy bankdan 
individual ssudalarni to‗lamaydiganlar haqida ma‘lumot olish huquqiga 
ega. Lyuksemburgda bank sirini saqlash zaruriyati tufayli bu huquq 
ishlatilmaydi. Lekin mijozning, masalan, jamg‗arma depozitini ssuda 
olingan bankka ko‗chirish imkoniyati berilgan. Bulardan tashqari mijoz 
kreditni to‗lay olmasa, bankka uning maoshidan kredit summasini 
akseptsiz shaklida undirib olish huquqi berilgan.
42-jadval