Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

birja kotirovkasi
– bu birjada sotiladigan qimmatli 
qog‗ozlarning e‘lon qilingan narxi) fond birjasida talab va taklifdan 
kelib chiqqan holda ochiqdan-ochiq o‗rnatilib, birja tablosida e‘lon qilib 
turiladi. Birjada uch tomon qatnashadi. Bir tomonda birja, emitentlar va 
211
qimmatli qog‗ozlarini unda nazarda tutilgan muddatda, qat‘iy 
belgilangan narx bo‗yicha sotib olishga bo‗lgan huquqini tasdiqlaydi 
Hozirgi davrga kelib qimmatli qog‗ozlarga qo‗yilmalar tobora 
ko‗payib bormoqda. Rivojlanayotgan davlatlarda aksionerlashtirish va 
mulkni davlat tasarrufidan chiqarish, korxona va tashkilotlarni 
xususiylashtirish orqali aktsionerlik jamiyatlariga aylantirish va ular 
tomonidan har xil qimmatli qog‗ozlarni muomalaga chiqarishi fond 
bozorlarini rivojlantirishga turtki bo‗lmoqda. Qimmatli qog‗ozlar 
jahonning katta bir boyligi hisoblanib, boshqa boyliklarga nisbatan ham 
umumiy qiymati bo‗yicha, ham hajmi bo‗yicha oldingi o‗rinlarga 
chiqmoqda. 
Qimmatli qog‗ozlarni muomalaga chiqarib, pullarni bir necha o‗n 
yillarga muddatsiz foydalanishga olish mumkin. Bu korxona va tashki 
lotlar uchun nihoyatda muhim ahamiyat kasb etib, ularga ishlab 
chiqarish, hamda moddiy-texnika bazasini rivojlantirish uchun bank 
ssudalaridan foydalanmasdan turib pul resurslarini jalb qilish 
imkoniyatini beradi. Qimmatli qog‗ozlar aholi uchun ham juda katta 
ahamiyatga ega, ular pullarni ko‗lda ushlab turmasdan, qimmatli 
qog‗ozlarga egalik qilish yo‗li bilan o‗z jamg‗armalari hisobiga daromad 
oladilar va korxonalarni boshqarishda amalda ishtirok etadilar. 
Xo‗jalik yurituvchi subyektlar va aholi vaqtincha bo‗sh turgan 
mablag‗larini omonatga qo‗yishdan ko‗ra qimmatli qog‗ozlarga 
sarflashlari ma‘lum afzalliklarga ega, masalan, sarflangan mablag‗lar 
muddatidan ilgari foydalanish zarurati tug‗ilganda uni sotishi hamda 
undan qulay va hech qanday sarf-xarajatsiz to‗lov yoki kredit olish 
uchun garov vositasi sifatida foydalanishi mumkin.