Tayanch iboralari

---

1-topshiriq. 
Asosiy fondlardan foydalanish ko’rsatkichlari. 
Tayanch
 
iboralari:
 
fond qaytimi, fond talabchanlik.
2-topshiriq. 
Bojxona statistikasi. 
Tayanch iboralari: 
deklaratsiya, tovarlar, 
hujjat
javoblari
 
1-
"Asosiy fondlar, korxonalarning asosiy fondlari–
ishlab chiqarishga 
uzoqxizmat qiladigan, oʻz natural buyum shaklini uzoq vaqt oʻzgartir-magan 
holda ishlab chiqarish jarayonida bir necha bor qatnashadigan mehnat qurollari 
va vositalari. Odatda Asosiy fondlarga ishlab chiqarishda bir yildan ortiq xizmat 
koʻrsatadigan molmulk kiritiladi (rivojlangan kapitalistik davlatlarda Asosiy 
fondlar oʻrniga asosiy kapital tushunchasi qoʻllaniladi). Asosiy fondlar oʻz 
qiymatini tayyor mahsulotga asta-sekin, bir necha yillik ishlab chiqarish 
jarayonida qismlar bilan oʻtkazadi, mahsulot sotilgach, korxonaga pul sha-klida 
qaytib keladi (qarang Amortizatsiya ajrat-malari). Asosiy fondlar qiymat 
jihatidan korxonaga qoʻyilgan pul boʻlsa, moddiy jihatdan bino, inshootlar, 
mashina-uskuna va boshqalardan iborat. Asosiy fondlarning qiymat ifodasi 
buxgalteriya balansida asosiy vositalar deb yurtiladi. Asosiy fondlardatutgan 
oʻrniga qarab Asosiy fondlar asosiy ishlab chiqarish va asosiy noishlab chiqarish 
fondlariga boʻlinadi. Asosiy ishlab chiqarish fondlari ishlab chiqarish jarayonida 
mahsulotlar yaratishda qatnashadi. Ular tarmoqlararo taqsimlanishi jihatidan 
sanoat, qurilish, transport, qishloq xoʻjaligi fondlaridan iborat boʻladi, 
texnologik jihatdan aktiv va passiv fondlarga boʻlinadi. Aktiv fondlar mahsulot 
yaratishda bevosita qat-nashuvchi mehnat qurollaridan, passiv fondlar ishlab 
chiqarishning moddiy sharoiti boʻlgan qurilmalar, binolar, inshootlar, omborlar 
va boshqalardan iborat. Mod-diy-natural tarkibiga koʻra Asosiy fondlar quyidagi 
guruhlarga ajratiladi: binolar, inshootlar; uzatma qurilmalar; quvvat mashinalari 
va jihozlari; ish ma-shinalari va jyhozlari; transport vosi-talari; ishlab chiqarish 
va xoʻjalik inventari; ulov va mahsuldor chorva; mevali bogʻlar va da-raxtlar;
yerlarni yaxshilashga sarflangan kapital harajatlar. Asosiy noishlab chiqarish 
fondlariga uy-joy binolari, maktablar, klublar, davolash muassasalari va boshqa 
kiradi. Qishloq xoʻjaligi korxonalarida Asosiy fondlar balansida irrigatsiya-
meliorasiya fondlari qiymati alohida bandda koʻrsatiladi (ular inshootlar 
tarkibida hisobga kiritiladi). Xoʻjaliklarning Asosiy fondlar buxgalteriya 
hisobida 01 raqamli hisobvaraqda qayd etiladi, natural hamda qiymat koʻrsat-
kichlarida hisobga olinadi. Natural koʻrsatkichlar
(dona-si, Vt hisobidagi quvvat, 
m2 hisobidagi sathi va boshqalar) Asosiy fondlarning sifat va miqdori tarkibi, 
xoʻjaliklarning ishlab chiqarish imkoni-yatlari, sotib olingan texnika yoki bino, 
inshootning qurilgan vaqti haqida tasavvur beradi. Asosiy fondlar qiymati joriy 
narxlarda yoki qiyosiy narxlarda hisoblanadi. Hisobga olish asosiy vositalarning 
barcha koʻrinishlarini turlar boʻyicha taqqoslashga, ularning jami qiymatini, 
ulardagi yangi tayyor mahsulotga oʻtadigan eskirish darajasini aniqlashga im-
kon beradi. Asosiy fondlar real miqdori mamla-katning iqtisodiy salohiyatini, 
ishlab chiqarish quvvatini koʻrsatadi. Oʻzbekiston Respublikasi xalqxoʻjaligi 
barcha tarmoqlarining asosiy ishlab chiqarish fondlari amaldagi (joriy) narxlarda 
1993-yilda 19218,1 mlrd. soʻmni tashkil etgan."
Asosiy fondlar –
ishlab 
chiqarilgan aktivlar bo‘lib, ular uzoq vaqt davomida (bir yildan kam emas)