Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norqulov o zbekiston tarixi

2 6 -§ . Xiva xonligida shaharlar hayoti
Shaharlar hayotining 
X V III 
asr oxiriga kelib shaharlar hayo- 
umumiy manzarasi 
tida uzoq davom etgan tushkunlik holati
barham topdi.
XVIII asming ikkinchi yarmi — XIX asr boshlarida katta 
kolamdagi sug‘orish inshootlarining tiklanishi hamda yangilarining 
bunyod etilishi ishlab chiqaruvchi kuchlaming o‘sishiga asos bo‘ldi. 
Bu hodisa, o‘z navbatida, shaharlarda hunarmandchilik, ichki va 
tashqi savdoning o‘sishiga sabab bo‘ldi.
Biroq bu o‘sishni Yevropa davlatlari iqtisodiyoti taraqqiyoti 
bilan aslo tenglashtirib bo‘lmas edi. Bu davr — G ‘arbiy Yevropa 
davlatlari hayotida tub sifat o‘zgarishlar davom etayotgan davr 
edi. Chunonchi, Buyuk Britaniyada boshlangan sanoat to ‘ntarishi 
boshqa ilg‘or davlatlarga ham yoyilgan, XIX asr o‘rtalariga kel- 
ganda esa u nihoyasiga yetayotgan edi. Binobarin, Yevropa dav- 
latlarida kapitalistik munosabatlar gurkirab rivojlanayotgan edi.
Markaziy Osiyo xonliklarida, jumladan, Xiva xonligi jamiyati 
hayotida hamon o‘rta asr yer egaligi munosabatlari hukmron edi. 
M e’morchilik 
XVIII asr oxirida M uhammad Amin
hukmronligi davridan boshlab birmun- 
cha siyosiy barqarorlik o‘matildi. Bu omil Xiva shahrining holatiga 
ijobiy ta ’sir ko‘rsatdi. Chunonchi, 1782-yilga kelib Xiva shahrida 
qayta tiklash ishlari tugallandi.
Qayta tiklash ishlaridan tashqari yangi m e’moriy obidalar 
ham qurildi. Masalan, 1765-yilda Sherg‘ozixon va Muhammad 
Amin madrasalari bunyod etildi.
XIX asr boshlarida Xiva xonligi poytaxti yirik qurilish may­
doniga aylandi. Xon farmoyishi bilan karvonsaroy, usti yopiq 
bozor hamda 1834-yilda Olloqulixon madrasasi qurilishi tu ­
gallandi.
1842-yilda Muhammad Yoqub mehtar rahbarligida Xiva atrofida 
6 km uzunlikdagi mustahkam shahar-qal’a devori va darvozasi qurib 
tugallandi. Natijada, xonning shahar tashqarisidagi 2 saroyi ham 
shahar ichiga kirdi. 0 ‘sha paytdan boshlab shahaming bu qismi