Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norqulov o zbekiston tarixi

4.
Movarounnahr va Xurosonda vujudga kelgan siyosiy ahvolning 
o'xshash va farq qiladigan tomonlarini toping.
2- §. Dashti Qipchoqdagi siyosiy ahvol.
Muhammad Shayboniyxon
Dashti Qipchoq haqida 
XI asrdan boshlab arab va fors m an-
balarida „D ashti Q ipchoq“ deb ata- 
luvchi geografik hudud tilga olinadi. Bu atam a Sirdaryoning 
yuqori oqimi va Tyanshanning 
g‘arbiy yon bag‘ridan D nepr 
daryosining quyi oqimiga qadar cho‘zilgan dashtlarga nisbatan 
ishlatilgan.
U ral (Yoyiq) daryosi Dashti Qipchoqni sharqiy va g‘arbiy 
qismlarga ajratib turgan.
Yodda tuting. 
Bu hududlar rus manbalarida ,/ ‘o loves la r yen 
“
™
nomi bilan yuritilgan. Chunki ruslar Dashti Qipchoq aholisini
p o lo vesla r deb atashgan. V izantiya m anbalarida ular
kumanlar, sharq manbalarida esa qipchoqlar nomlari bilan
qayd etilgan.

---

Sharqiy Dashti Qipchoq- 
1428-yilda J o ‘jining beshinchi o ‘g‘li 
dagi siyosiy vaziyat 
Shaybon naslidan b o ‘lgan Abulxayr-
x o n (1 4 1 2 — 1468) S h a rq iy D a sh ti 
Qipchoqni egallab, alohida davlatga asos soladi. Tarixiy m an- 
balarda bu davlat ,, 0 ‘zbek ulusi“ (o ‘zbeklar mamlakati) deb 
ham ataladi. 1431-yilda Xorazmni ham bosib oladi.
1446-yilda Abulxayrxon Sirdaryoning o ‘rta oqim ida joy- 
lashgan shaharlar — Sig‘noq, O qqo‘rg‘on, Arquq, 0 ‘zgan va 
Suzoqni bosib oladi. 0 ‘z davlatining p o y tax tin i T u rad an
Sig‘noqqa ko‘chirdi.
Sam arqand taxti uchun kurash kuchaygan paytda Abul­
xayrxon vaziyatdan foydalanishga harakat qiladi. U 1451-yilda 
o ‘zidan madad so‘ragan temuriyzoda Abu Said Mirzoga Samar­
qand ta x tin i egallashda yord am b erish b ah o n asid a yurish 
boshladi. Abulxayrxon katta o ljalar bilan o ‘z yurtiga qaytadi. 
M innatdorchilik tariqasida Abu Said Mirzo Ulug‘bekning qizi 
Robiya Sultonbegimni Abulxayrxonga xotinlikka beradi.
A bulxayrxon keyin h am b ir n ech a b o r M o v aro u n n ah r 
ishlariga aralashdi. Shu orqali u M ovarounnahrda borgan sari o ‘z 
nufuzining ortishiga erisha olgan.
Abulxayrxon tom onidan tuzilgan davlat 40 yil hukm ronlik 
qiladi. 1468-yilda Abulxayrxon vafot etishi bilanoq, bu davlat 
parchalanib ketdi.
M , 
, 
M uham m ad Shayboniy Abulxayrxon-
j*mma 
ning nabirasi, Shohbudog‘ Sultonning