Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norqulov o zbekiston tarixi

Buxoro-Rossiya muno- 
Buxoro xonligining Rossiya bilan m u- 
sabatlari 
nosabatlari XVI asming ikkinchi yar-
midan rivojlana bordi. Abdullaxon II 
Rossiya bilan savdo aloqalarini yaxshilashga harakat qilar ekan, 
bu orqali o ‘z davlatining siyosiy ahvolini m ustahkam lashga 
erishmoqchi edi. Chunki podsho Ivan Grozniy (1533—1584) 
davrida Rossiyaning mavqeyi kuchaya bordi. Ivan Grozniy davrida 
Q ozon xonligi (1552), Hojitarxon xonligi (1556), Volga b o ‘ylari 
va G ‘arbiy Sibir hududlari Rossiya tom onidan bosib olingan edi. 
Bu hoi Rossiyaga savdo yo‘llarini nazorat qilish imkonini berdi.
Volga atrofidagi viloyatlarda savdo-sotiq ishlarini olib borish 
Buxoro xonligidan kelgan savdogarlar uchun ancha qulay edi. 
Ularga eng yaqin qo‘shni mamlakat Rossiya b o ‘lib qolgandi. Bu 
hoi ko‘p jihatdan Q ozon tatarlari ham da boshqirdlar bilan din 
va til yaqinligi bilan izohlanar edi. Shuning uchun ham Abdulla­
xon II to m o n id a n 1557— 1558-yillarda M oskvaga elch ilar 
yuborilgan. Elchilar Astraxan orqali Moskvaga borib Ivan G roz­
niy huzurida b o ‘ladilar. U lar o ‘z xonlari nom idan savdogarlar- 
ning Volga b o ‘ylab erkin o ‘tishlariga ijozat so‘raydilar. Qaytib 
kelgan elchilar M oskvadan juda ko‘p o ‘q-dori, ov qushlari va 
m atolar bilan qaytgan.
Ayni paytda, Rossiya ham Buxoro xonligi bilan savdo-sotiq 
ishlarini rivojlantirishdan m anfaatdor edi. Bu m anfaatdorlik, 
a w alo , Buxoroning Rossiya tovarlarini sotish u c h u n qulay 
bozorligida edi. Ikkinchidan esa, Rossiya Buxoro xonligi orqali 
Osiyoning boshqa mamlakatlari bilan savdo aloqalarini rivojlan- 
tirish imkoniga ega bo‘lardi. Bunda, birinchi navbatda, Hindistonga 
chiqish maqsadi hisobga olingan edi. 1555-yili Moskvada tashkil 
etilgan „Moskva savdo kompaniyasi“ vakili Antoniy Jenkinson 
boshliq elchilar rus podshosining guvohnomasi bilan 1558-yili 
Buxoroga yuboriladi. Elchi A ntoniy Jenkinson Buxoro xoni

---

Abdullaxon II tom onidan qabul qilindi. Elclii xonlikning xalqaro 
va ichki savdo imkoniyatlarini „Rossiyadagi Moskva shahridan 
Baqtriyadagi Buxoro shahrigacha 1558-yilgi sayohat“ nom li 
esdaliklarida bayon etadi.
Antoniy Jenkinson elchiligi natijasida Rossiya va Buxoro 
xonligi o ‘rtasida yaxslii savdo va diplomatik aloqalar yo‘lga qo‘yildi.
• XVI asrda uchta harbiy-siyosiy kuch (shayboniylar, safa- 
viylar va boburiylar) kurash maydoniga chiqdi.
• Abdullaxon II o ‘z davlatining siyosiy ahvolini yaxshilash 
m aqsadida Rossiya bilan savdo aloqalarini yaxshilashga 
harakat qilgan.
1. XVI asrda Buxoro va Boburiylar davlati munosabatlari haqida 
nimalarni bilib oldingiz?
2. Buxoro va Eron munosabatlaridagi keskinlikning sababi nima?
3. Buxoro—Rossiya munosabatlari haqida nimalarni bilib oldingiz?