Bank ishi va investitsiyalar

 
6 
 
 
 
 
 
8 
 
4 
2 
 
1 
 
3 
 
To‘lov topshiriqnomalari orqali naqd pulsiz hisob kitoblarni amalga 
oshirish tartibi 
1-to‘lovlarning oldi-sotdi shartnomasini tuzish. 2-tovarlarni jo‘natish. 3- 
tovarlar bilan bog‘liq hujjatlarni sotib oluvchiga jo‘natish. 4-sotib oluvchi o‘z 
bankiga to‘lov topshiriqnomasini yozadi. 5-sotib oluvchining banki to‘lov 
topshirig‘iga asosan to‘lovni amalga oshiradi. To‘lov summasini sotib oluvchi 
joriy hisob raqamidan olinib, mol yetkazib beruvchining vostro hisob raqamiga 
o‘tkaziladi. 6-sotib oluvchining banki mol yetkazib beruvchining bankini 5-
operatsiya bajarilganligi to‘g‘risida yozma ravishda xabardor qiladi. 7-mol 
yetkazib beruvchining banki to‘lov summasini mol yetkazib beruvchining joriy 
hisob raqamiga o‘tkazadi. 8-mol yetkazib beruvchining joriy hisob raqamidan 
ko‘chirma. To‘lov topshiriqnomalariga xos bo‘lgan asosiy avzallik bu tovarlarning 
sifatini nazorat qilishning mumkinligidir. Bu shakl quyidagi kamchiliklarga ega: 
1.
To‘lov kafolatlanmagan; 
2.
To‘lov topshiriqnomalarida tovarlar summasining ma’lum qismini oldindan 
to‘lab qo‘yish qo‘llaniladi. Bunda sifatsiz tovarlar yetkazib berish va tovarlarni 
vaqtida yetkazib bermaslik riski yuzaga keladi. Yevropa davlatlarida va AQShda 
naqd pulsiz hisob kitoblarda tijorat banklarining kafolatlaridan foydalaniladi.
Tijorat banki beradigan kafolatning 2 turi mavjud:
1.
Mijozning to‘lov majburiyatlari bo‘yicha beriladigan kafolat; 
2.
Yetkazib beriladigan tovarlarning sifati bo‘yicha beriladigan bank kafolati. 
Taraqqiy etgan mamlakatlarda yuridik shaxslar o‘rtasidagi hisob kitoblarda 
hisob kitob cheklari keng qo‘llaniladi.
Hujjatlashtirilgan akkreditivning 5 ta asosiy shakli mavjud:
1. Chaqirib olinadigan akkreditivlar – bu akkreditiv uni ochgan bank 
tomonidan istalgan vaqtda bekor qilinishi mumkin; 
2. Chaqirib olinmaydigan akkreditivlar – bu akkreditivlar bekor qilinib 
bo‘lmaydi; 
Sotib 
oluvchining 
banki (5) 
Mol yetkazib 
beruvchining 
banki
(7) 
Mol 
yetkazib 
beruvchi 
Sotib 
oluvchi 

---

55 
3. Tasdiqlanadigan akkreditivlar - bu akkreditivlar 3-bank tomonidan 
tasdiqlanadi. Odatda kichik banklar tomonidan katta summaga ochilgan 
akkreditivlarni yirik banklar tan olmaydi. Shunda ular bu akkreditivni 3-bank 
tasdiqlashini talab qiladi; 
4. Tasdiqlanmaydigan akkreditiv. 
5. Ta’minlangan akkreditivlar - bu shaklda O‘zbekistonda keng qo‘llaniladi. 
Bunda akkreditiv summasi mijozning joriy hisob raqamidan olinib, alohida 
schyotda deponent qilinadi. (22602) 
Hozirgi vaqtda dunyo amaliyotida chaqirib olinmaydigan akkreditivlar keng 
qo‘llaniladi.