2021 bug‘doy va tritikale o‘simligida unib chiqish dinamikasi ko‘rsatkichlari zebo Bekmamatovna Alloberganova

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 6 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
314 
w
www.oriens.uz
July 
2021
 
 
hududga moslashtirish ayniqsa bu navlarning hosildorligiga suv berish tartibining 
ta’sirini aniqlash va natijada navlarning maksimal hosildorligiga erishish va undan 
xalq xo’jaligida foydalanish o’ta muhimdir. Bu jarayonlarni amalga oshirish esa 
albatta o’simliklarda kechadigan fiziologik jarayonlarni bilishni taqazo etadi. O’sish 
va rivojlanish kabi xususiyatlar shular jumlasidandir. 
MUHOKAMA VA NATIJALAR 
Ma’lumki, o‘simlik o‘sishi deganda, uning qaysi organi hisobidan qat’iy nazar 
o‘simlik massasining ortishi, rivojlanish deganda esa, o‘simlik organogenezi 
davrlarining navbatlashib o‘tishini tushunmoq kerak. 
G‘alla ekinlarida o‘sish va rivojlanish quyidagi nisbatlarda bo‘lishi mumkin: 
1.
Tez o‘sish, sekin rivojlanish-bunda barglari va ildiz massalarining o‘sishi 
ro‘y berib generativ organlarning hosil bo‘lishi biroz kechikadi va hosil massasi kam 
donli bo‘ladi.
2.
Sekin o‘sish va tez rivojlanish-bunda o‘simlik o‘sishdan qoladi, yetarli 
ildiz, barg massalari, organik moddalar kam bo‘lsa-da, ammo organogenez 
bosqichlarini tez o‘taydi, natijada massasi kam bo‘lgan boshoqlar paydo bo‘ladi va 
hosil kamayadi. 
3.
Tez o‘sish, tez rivojlanish-bunda barg plastinkasi yuzasi va o‘simlik 
massasi hamda organogenez bosqichlari o‘rtasida normal nisbatda hosil bo‘ladi. 
Xuddi shunday nisbatda o‘simliklar doni va poyasi o‘rtasida teng nisbatlar massasi 
vujudga keladi. 
4.
Sekin o‘sish va sekin rivojlanish - bunda o‘simlikning ko‘p bo‘lmagan 
massasi hosil bo‘lib, ular kech pishib yetiladi.
G‘alla ekinlarining o‘sish va rivojlanishini kuzata borib barcha texnologik 
vositalardan oqilona foydalanish natijasida o‘simliklar uchun qulay sharoit yaratish 
lozim.
 
Don ekinlari o‘suv davrida bir nechta fenologik davrlarni o‘tishi aniqlangan. 
Har bir davr tuzilishi, ko‘rinishi va sifat jihatdan bir-biridan farq qiladi. Don 
ekinlarida quyidagi fenologik davrlar aniqlangan: maysalanish, tuplanish, nay o‘rash, 
boshoqlanish (ro‘vaklash), gullash va pishish. Har bir yangi davrga 10% o‘simlik 
o‘tganligi aniqlansa, demak bu davrga o‘simlik to‘la o‘tgan deb hisoblanadi. 
Rivojlanish davrlarining almashinuvi o‘simliklarda yangi organlarning paydo 
bo‘lishi bilan ifodalanadi. 
O‘simlikning o‘suv davri ayrim rivojlanish fazalari davrini o‘z ichiga oladi, 
ya’ni ekish-unib chiqish, unib chiqish-boshoqlash, boshoqlash-pishish davrlarini o‘z 

---