СЎЗ САНЪАТИ ХАЛҚАРО ЖУРНАЛИ | МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЖУРНАЛ ИСКУССТВО СЛОВА | INTERNATIONAL JOURNAL OF WORD ART
№1 | 2020
24
Метафора семантик алоқанинг маҳсулдор турларига асосланади. Бетакрор поэтик образ
метафорик маъно ҳосил қилишнинг когнитив механизмларига асосланган бўлиб, поэтик
матнларни идрок этиш ва талқин қилиш имкониятини беради. Шеърий матнларда
концептуал метафора матннинг маълум бир тўлиқ парчасида намоён бўлиб, унинг элементар
бирлиги диктовка ҳисобланади.
Поэзиянинг асосий ифода воситаларидан бири бўлган поэтик метафора ҳодисаларни
индивидуаллаштиришга қаратилган мураккаб хилма-хил структура вазифасини бажаради.
Шеъриятда метафора яққол гиперболик характерга эга, чунки у дастлаб референтнинг
қиёслаш мавзусидан туб семантик узоқлиги туфайли баённинг ифодалилигини кескин
оширишга қаратилган. Поэтик тил ва поэтик тимсолни янгилаш билан бирга поэтик
метафора шоир акс этган воқеликка нисбатан концептуал жиҳатдан кучли воситадир.
Концептуал поэтик метафора – бу бир тасвирнинг бошқасига бирлаштирадиган занжир
тропидир.
Хулоса қилиб айтганда, метафорани ёндош ҳодисалар билан – ички алоқадорликка
асосланувчи метонимия, бутун-бўлак муносабатини ифодаловчи синекдоха, вазифавий бир
хилликка кўра ном кўчиши бўлмиш вазифадошлик билан – қориштирмаслигимиз лозим
бўлганидек, уни бадиий воситалар ташбиҳ ва кўчим турларидан – мажоз, рамздан ҳам
фарқлай олишимиз даркор. Бунинг учун эса, энг аввало, метафоранинг моҳиятини яхшилаб
англаш, унинг юқорида таъкидланган асосий хусусиятларини ва юзага келишидаги ўзига
хосликларни доимо инобатга олиш чалкашликка йўл қўймаслик борасида асос бўлиб хизмат
қилади.
Фойдаланилган адабиётлар:
1.
Dedaxanova M., Dadaxonov A. O‘zbek tili fanidan ma’lumotnoma. Qo‘llanma. – Toshkent:
“Yangi kitob”, 2016. – 592 b.
2.
https://russkiiyazyk.ru/leksika/metafora.html
3.
Jamolxonov H. Hozirgi o‘zbek adabiy tili: Oliy o‘quv yurtlari uchun darslik. – T.: «Talqin»,
2005. – 272 b. (www.ziyouz.com kutubxonasi)
4.
Yo‘ldoshev Q., Qosimov B., Qodirov V., Yo‘ldoshbekov J. Adabiyot: Umumiy o‘rta ta’lim
maktablarining 7-sinfi uchun darslik-majmua. Qayta ishlangan 4-nashri – T.: «Sharq», 2017.
– 160.
5.
Бикертон Д. Введение в лингвистическую теорию метафоры. Теория метафоры. –М.,
“Наука”, 1990. – С. 284-306
6.
Гюлумянс К.М. Образное употребление названий животных в сравнениях и
метафорах// Труды СамГУ. Вып. 217. Вопр. фразеологии. – Самарқанд, 1971.
7.
Кассир Э. Сила метафоры.// Теория метафоры. М.: Наука, 1990. – 511.
8.
Маҳмудов Н., Одилов Ё. Сўз маъно тараққиётида зиддият [Матн] : ўзбек тили
энантиосемик сўзларининг изоҳли луғати. – Тошкент: “Akademnashr”, 2014. – 288 б.
9.
Рауф Парфи. Туркистон руҳи: Сайланма: шеърлар, таржималар / нашрга тайёрлаган
В.Файзуллоҳ. - Тошкент: «Шарқ», 2013. - 320 б.
10.
Турсунов У., Мухторов А., Раҳматуллаев Ш. Ҳозирги ўзбек адабий тили: Олий ўқув
юрти филология факультети талабалари учун дарслик.— Т.: “Ўзбекистон”, 1992.—
399 б.
Do'stlaringiz bilan baham: |